Ο ΟΘΩΝΑΣ

Απόλυτη Μοναρχία

Η Απόλυτη Μοναρχία. Στις 20 Μαΐου 1835, με την ενηλικίωση του Όθωνα, έληξε το καθεστώς της Αντιβασιλείας. Ο Όθωνας διέπραξε το σφάλμα να διατηρήσει στην πρωθυπουργία τον Άρμανσμπεργκ ο οποίος με την αγγλόφιλη πολιτική του έπαιξε αρνητικό ρόλο την περίοδο αυτή. Η διαίρεση επίσης του νεαρού πολιτικού κόσμου σε τρία πολιτικά κόμματα, που εκπροσωπούσαν τα συμφέροντα των τριών Μεγάλων Δυνάμεων (Αγγλίας, Γαλλίας, Ρωσίας), και η ψήφιση νέων ανελεύθερων νόμων δεν αποτελούσαν εγγύηση για την ομαλή εξέλιξη της πολιτικής ζωής του τόπου.

Το Μάιο του 1835 ο βασιλιάς πήρε ορισμένα μέτρα για την αποκατάσταση των αγωνιστών. Έτσι δημοσιεύτηκε ο νόμος περί προικοδοτήσεως των ελληνικών οικογενειών, με τον οποίο οριζόταν ότι όλοι οι αρχηγοί οικογενειών που είχαν πάρει μέρος στην Επανάσταση του 1821, έπαιρναν γραμμάτια 2.000 δρχ., με τα οποία θα αγόραζαν κτήματα. Στα τέλη του 1835, ο πατέρας του Όθωνα, Λουδοβίκος της Βαυαρίας, επισκέφτηκε την Ελλάδα για να γνωρίσει από κοντά τη χώρα. Στη διάρκεια της παραμονής του θεμελιώθηκαν τα Παλιά Ανάκτορα. Στις 10 Νοεμβρίου 1836 νυμφεύτηκε τη γερμανίδα πριγκίπισσα Αμαλία. Το βασιλικό ζεύγος έφτασε στην Ελλάδα στις 2 Φεβρουαρίου του 1837 και έγινε δεκτό με ενθουσιασμό. Στις αρχές του 1837 Άρμανσπεργκ αντικαταστάθηκε από το γαλλόφιλο Ρούντχαρτ, που συνέχισε την αντιλαϊκή πολιτική του προκατόχου του. Μετά από παρασκηνιακές δραστηριότητες της αγγλικής πολιτικής, που εκμεταλλεύτηκε επιτήδεια τη λαϊκή δυσαρέσκεια, ο Όθωνας αναγκάστηκε να αποπέμψει το Ρούντχαρτ (Δεκέμβριος 1837).

Στη διάρκεια της πρωθυπουργίας του ιδρύθηκε το Πανεπιστήμιο Αθηνών. Από τότε τα υπουργεία του κράτους καταλάμβαναν Έλληνες πολιτικοί. Πρώτος πρόεδρος της Κυβέρνησης ορίστηκε ο πρόεδρος του Συμβουλίου Επικρατείας Γ. Κουντουριώτης και αντιπρόεδρος ο Α. Ζαΐμης, ενώ ο μέχρι τότε πρεσβευτής στην Κωνσταντινούπολη Κ. Ζωγράφος διορίστηκε υπουργός Εξωτερικών. Τα χρόνια που ακολούθησαν συνοδεύονται με έξαρση της κοινωνικής αθλιότητας και της οικονομικής κρίσης. Μέσα στα λαϊκά στρώματα, στους κύκλους των διανοούμενων, στο στρατό αλλά και στα ευνοούμενα στρώματα της ελληνικής κοινωνίας, άρχισαν να διατυπώνονται επικρίσεις για την αλλοπρόσαλλη πολιτική του βασιλιά, που σταδιακά εξελίχτηκαν σε κίνημα γενικής δυσαρέσκειας.

Το 1839, η Ελλάδα προχώρησε σε συμφωνίες με την Υψηλή Πύλη ("Συνθήκη Ζωγράφου"), που ερμηνεύτηκαν ως προδοσία και άφησαν έκθετο το βασιλιά στα μάτια του έθνους. Στην περίοδο 1840 - 1843 εκδηλώθηκαν αλλεπάλληλες πολιτικές κρίσεις που υπονόμευσαν την κρατική ισχύ. Στην αρχή του 1841 ανέλαβε την πρωθυπουργία ο Μαυροκορδάτος, αρχηγός του αγγλικού κόμματος, ο οποίος προσπάθησε να επιβάλει ορισμένες συνταγματικές μεταρρυθμίσεις, αλλά χωρίς επιτυχία. Μετά την παραίτησή του, τον διαδέχτηκε ο Χρηστίδης. Σημαντικό έργο αυτής της περιόδου είναι η ίδρυση της Εθνικής Τράπεζας Ελλάδας, με ελληνικά κεφάλαια.

Η πρώτη περίοδος της βασιλείας του Όθωνα τερματίστηκε με την επανάσταση της 3ης Σεπτεμβρίου 1843, που υποχρέωσε το μονάρχη να παραχωρήσει Σύνταγμα και να αποδεχτεί τη θεσμοθέτηση κοινοβουλευτικών θεσμών. Το πρώτο ελληνικό Σύνταγμα, παρ' όλες τις αδυναμίες του, αποτέλεσε μεγάλη εθνική και λαϊκή κατάκτηση.

Η Συνταγματική Μοναρχία.

Η νέα περίοδος συνοδεύτηκε από αρκετές πολιτικές αλλαγές, με σημαντικότερη ίσως την απαλλαγή της χώρας από τους Βαυαρούς. Ο Όθωνας εξακολούθησε να συμπεριφέρεται ως απόλυτος μονάρχης, περιφρονώντας τις συνταγματικές αρχές και παραβιάζοντας τις υποσχέσεις του της 3ης Σεπτεμβρίου. Στην ίδια περίοδο η πολιτική ζωή της χώρας κλυδωνιζόταν από συνεχείς κρίσεις με πρωταγωνιστές τους αγγλόφιλους του Μαυροκορδάτου και τους γαλλόφιλους του Κωλέττη, ο οποίος ανέλαβε την πρωθυπουργία το διάστημα 1844 - 1847. Η στάση του βασιλιά σ' αυτή την κατάσταση χαρακτηρίζεται από παλινωδίες, προχειρότητα και καιροσκοπισμό, που, αντί να περιορίσουν, άνοιξαν την όρεξη στις ανταγωνιζόμενες για τον έλεγχο της Ελλάδας Μεγάλες Δυνάμεις. Η πολιτική του αυτή ήταν φυσικό να οδηγήσει στην αντίδραση του λαού και των προοδευτικών του δυνάμεων, αλλά και στην αντίθεση των ίδιων των Μεγάλων Δυνάμεων, που τον αντιμετώπιζαν πάντοτε με δυσπιστία και περιφρόνηση. Δεν είναι λίγες οι περιπτώσεις που οι ξένοι (και ιδιαίτερα οι Άγγλοι) βρέθηκαν σε άμεση αντίθεση με τον Όθωνα (αναφέρουμε, για παράδειγμα, το ναυτικό αποκλεισμό του Πειραιά από τους Άγγλους το 1850 και τις αξιώσεις τους για υπέρογκη αποζημίωση του αγγλοεβραίου Πατσίφικου, το σπίτι του οποίου είχε λεηλατηθεί πριν λίγα χρόνια από ομάδες Αθηναίων· ο εκβιασμός τους τελικά οδήγησε σε υποχώρηση του Όθωνα και σε διεθνή ταπείνωση της χώρας).

Υπήρχαν οπωσδήποτε και στιγμές εξάρσεων του βασιλιά. Χαρακτηριστικότερο παράδειγμα τέτοιων εξάρσεων ήταν η στάση του στη διάρκεια του Κριμαϊκού πολέμου, οπότε και στράφηκε επίσημα κατά της Αγγλίας και της Γαλλίας, οι οποίες κρατούσαν εχθρική στάση απέναντι στην ενίσχυση που παρείχε το ελληνικό κράτος στους επαναστατημένους Έλληνες της τουρκοκρατούμενης Θεσσαλίας (η Τουρκία ήταν εχθρός της Ρωσίας και επομένως σύμμαχος των Αγγλογάλλων). Η στάση του Όθωνα, ο οποίος ήθελε να αναλάβει εκστρατεία στη Θεσσαλία, οδήγησε στην ταπεινωτική αγγλογαλλική Κατοχή (1854 - 1857) που επισώρευσε πολλά δεινά στον τόπο, ανάμεσα στα οποία περιλαμβάνεται και η τρομερή επιδημία της χολέρας (1854 - 1855).

Τα τελευταία χρόνια της βασιλείας του Όθωνα συνοδεύονται από ένταση της πολιτικής κρίσης. Η λαϊκή δυσαρέσκεια ογκώθηκε σταδιακά και ο Όθωνας αποτελούσε το στόχο όλων σχεδόν των πολιτικών μερίδων του τόπου. Ιδιαίτερο μίσος συγκέντρωνε η βασίλισσα Αμαλία, που με τις επεμβάσεις στην πολιτική ζωή είχε αναδειχτεί σε ουσιαστικό ρυθμιστή των καταστάσεων. Στις 6 Σεπτεμβρίου 1861 έγινε αποτυχημένη απόπειρα δολοφονίας κατά της Αμαλίας από κάποιο νεαρό διανοούμενο, ενώ στις αρχές Φεβρουαρίου 1862 ξέσπασε η εξέγερση του Ναυπλίου, που καταπνίχτηκε από τις πιστές στο θρόνο δυνάμεις. Μπροστά στη δυσαρέσκεια του λαού το βασιλικό ζεύγος αποφάσισε να κάνει περιοδείες στη χώρα για να ανακτήσει τη λαϊκή συμπάθεια. Οι περιοδείες αυτές απέδωσαν κάποια θετικά για το θρόνο αποτελέσματα, διευκόλυναν όμως τις μυστικές δραστηριότητες των αντιπάλων του Όθωνα, που σχεδίαζαν πια την επαναστατική ανατροπή του.

Στις 11 Οκτωβρίου 1862 εκδηλώθηκε αντιοθωνική επανάσταση στην Αθήνα, που βρήκε ένθερμη υποστήριξη από τα λαϊκά στρώματα και το στρατό. Η τριμελής επαναστατική επιτροπή (Βούλγαρης - Κανάρης - Ρούφος) κήρυξε έκπτωτο τον Όθωνα και τη δυναστεία του και απαγόρευσε την αποβίβασή του στον Πειραιά (το βασιλικό ζεύγος επέστρεφε με πλοίο από την περιοδεία του στη χώρα). Μετά από συμβουλές του περιβάλλοντός του, ο Όθωνας προτίμησε να μην πολώσει την κατάσταση (υπήρξε η σκέψη να καταφύγει στην Πελοπόννησο και να οργανώσει αντεπίθεση κατά των επαναστατών) και προτίμησε να αναχωρήσει από την Ελλάδα. Κατέφυγε στο Μόναχο και από κει στο Μπάμπεργκ της Βαυαρίας, όπου και πέθανε, 5 χρόνια μετά την εκθρόνισή του (η Αμαλία τον ακολούθησε στον τάφο το 1875).

Πηγές: Εγκυκλοπαίδεια Παιδεία Εγκυκλοπαίδεια Panorama 98 Εγκυκλοπαίδεια Επιστήμη και Ζωή

Ο Όθωνας ήταν ο δευτερότοκος γιος του Διαδόχου και μετέπειτα Βασιλέως της Βαυαρίας Λουδοβίκου Α΄ και της Θηρεσίας, κόρης του δούκα του Σάζεν Άλτενμπουργκ. Πήρε εκπαίδευση ενός πρίγκηπα που προοριζόταν για δευτερεύουσα θέση μέσα στο κράτος. Μάλιστα ο πατέρας του ήθελε να ακολουθήσει το εκκλησιαστικό στάδιο και ανέθεσε τις σπουδές του στον φανατικό καθολικό ιερέα Oetel που αργότερα έγινε επίσκοπος του Άϊχστατ.
Λόγω της καχυποψίας απέναντι στον Κυβερνήτη Ι. Καποδίστρια (εθεωρείτο ρωσόφιλος), το 1830 η Αγγλία κατά την υπογραφή της συνθήκης ανεξαρτησίας της Ελλάδας πέτυχε συμφωνία με τις Μεγάλες Δυνάμεις («Προστάτιδες Δυνάμεις») της δημιουργίας Ελληνικού Βασιλείου. Το 1832, ο Όθων εκλέχθηκε Βασιλεύς της Ελλάδας, ύστερα από την τελική άρνηση του Λεοπόλδου της Σαξωνίας (γιου του δούκα του Sachsen-Coburg-Saalfeld Φραγκίσκου) που είχε επιλεγεί αρχικά Βασιλεύς της Ελλάδας και έγινε κατόπιν Βασιλεύς του νεοσύστατου Βασιλείου του Βελγίου.

Στις 25 Ιανουαρίου 1833 σε ηλικία 17 ετών, ο Όθωνας αποβιβάστηκε στο Ναύπλιο, από τη βρετανική φρεγάτα «Μαδαγασκάρη», εν μέσω λαϊκών επευφημιών, συνοδευόμενος από τριμελή Αντιβασιλεία Βαυαρών (που θα κυβερνούσε μέχρι αυτός να ενηλικιωθεί το 1835) και πολυμελή βαυαρικό τακτικό στρατό (3.850 στρατιώτες) που βαθμιαία συμπληρώθηκε από «εθελοντές», στην πλειοψηφία Γερμανούς.
Επειδή ο Όθωνας ήταν ανήλικος, σχηματίστηκε επιτροπή αντιβασιλείας από τους Βαυαρούς Άρμανσμπεργκ (πρόεδρο), Μάουρερ, Έιντεκ, Γκρένερ και Άμπελ. Η περίοδος της Αντιβασιλείας κράτησε από το 1832 μέχρι το 1835 και υπήρξε εξαιρετικά σκληρή. Από τα πρώτα διατάγματα ήταν η διάλυση των ελληνικών στρατιωτικών σωμάτων των οπλαρχηγών. Υπήρξαν έντονες αντιδράσεις και κάποιες εξεγέρσεις πνίγηκαν στο αίμα. Συνελήφθησαν και φυλακίστηκαν πολλοί γνωστοί καπετάνιοι. Πέρασαν από δίκη τον Κολοκοτρώνη και τον Πλαπούτα που καταδικάστηκαν αρχικά σε θάνατο, αλλά η ποινή τους μετατράπηκε σε 20 χρόνια φυλακή.
Η διοίκηση του Κράτους ήταν έντονα συγκεντρωτική και γραφειοκρατική, με νομοθεσία εισηγμένη χωρίς να λαμβάνει υπ' όψη τις τοπικές ιδιομορφίες. Τα μέλη της Κυβέρνησης μοιραζόντουσαν ως προς την εύνοια ανάμεσα στους Αντιβασιλείς.
[Επεξεργασία]