τριπολιτσα

Άλωση ή Σφαγή της Τριπολιτσάς ονομάζεται η άλωση της πόλης της Τρίπολης στις 23 Σεπτεμβρίου 1821, επτά μήνες μετά από την έναρξη της Επανάστασης του 1821, από τον στρατό των Ελλήνων κάτω από την αρχηγία του Θεόδωρου Κολοκοτρώνη και η σφαγή μεγάλου αριθμού Τούρκων και Εβραίων αμάχων αμέσως μετά την κατάληψή της. Η άλωση της Τρίπολης ήταν μια σημαντική στρατιωτική επιτυχία των επαναστατημένων Ελλήνων στον αγώνα επικράτησής τους στην Πελοπόννησο αλλά η μεγάλη σφαγή που ακολούθησε ήταν ένα ιδιαίτερα μελανό σημείο.

Πίνακας περιεχομένων [Απόκρυψη]
1 Η Τριπολιτσά πριν την Άλωση
2 Η πολιορκία της πόλης
3 Η άλωση και η σφαγή των αμάχων
4 Συνέπειες
5 Μεταγενέστερες αναφορές
6 Το συμβάν στη σύγχρονη ελληνική ιστοριογραφία
7 Σημειώσεις - παραπομπές
8 Βιβλιογραφία
9 Δικτυακοί τόποι

[Επεξεργασία] Η Τριπολιτσά πριν την Άλωση
Η Τριπολιτσά υπήρξε το σημαντικότερο διοικητικό, στρατιωτικό και οικονομικό κέντρο της Πελοποννήσου με ιδιαίτερη στρατηγική σημασία, καθώς ήλεγχε τις οδούς προς τις άλλες μεγάλες πόλεις της Πελοποννήσου. Η πόλη ιδρύθηκε περίπου τον 14ο αιώνα στη θέση τριών ερειπωμένων οικισμών: της Μαντίνειας, Τεγέας και του Παλλαντίου και ήδη από το 1786 ήταν έδρα του βιλαετίου του Μοριά με διοικητή τον Πασά του Μορέως. Πασάς στην περίοδο της κήρυξης της επανάστασης ήταν ο Χουρσίτ Μεχμέτ Πασάς. Στην πρωτεύουσα λοιπόν διέμεναν οι πιο πλούσιοι και οι σημαντικοί Τούρκοι αξιωματούχοι. Έτσι, η πόλη είχε τόσο πολιτική όσο και οικονομική σημασία. Οι Έλληνες είχαν δοκιμάσει να την πολιορκήσουν για πρώτη φορά το 1770 κατά τα ορλωφικά που όμως έληξαν άδοξα και οδήγησαν στη σφαγή του ελληνικού πληθυσμού[1] [2].Σύμφωνα με τον Πουκβίλ οι ενορίες της Τριπολιτσάς είχαν τα λιγότερα έσοδα και τους λιγότερους ιερείς[3].Σύμφωνα με άλλες πηγές,κατά το 1821 κατοικούσαν στην πόλη 13000 Έλληνες,7000 Τούρκοι καθώς και 400 Εβραίοι [4].

Το 1821, η Τρίπολη διέθετε ισχυρές οχυρώσεις και πυροβολικό (τηλεβόλα και κανόνια). Προστατευόταν από τείχος πλάτους δύο μέτρων στη βάση και 70 εκ. στην άκρη του και ύψους περίπου 4 μέτρων, με πύργους, μερικοί εκ των οποίων ήταν εξοπλισμένοι με κανόνια και ημισελήνους τοποθετημένες ανά τακτά διαστήματα κατά μήκος των 3,5 χλμ του [5]. Το τείχος που είχε έξι πόρτες, δεν ήταν σε κλασσικό κυκλικό σχήμα. Υπήρχε επίσης ένα μικρό τετράγωνο φρούριο στο εσωτερικό του τείχους, σε ένα νοτιοδυτικό ύψωμα. Παρόλο τον καλό εξοπλισμό του, ήταν πιο εύκολα προσβάσιμο από τα υπόλοιπα κάστρα της Πελοποννήσου γιατί βρισκόταν καταμεσής μιας πεδιάδας και γιατί το τείχος ήταν φτιαγμένο από απλές χωρίς ενίσχυση πέτρες αλλά κυριότερα επειδή δεν μπορούσε να ελπίζει σε οποιαδήποτε υποστήριξη δια θαλάσσης.

Πριν την έκρηξη της επανάστασης, καθώς προέβλεπαν οι Τούρκοι επιχειρήσεις των επαναστατών κατά της πόλης, επιχείρησαν διωγμούς και συλλήψεις στις γύρω περιοχές. Αρκετοί πρόκριτοι και αρχιερείς κρατήθηκαν ως όμηροι των τουρκικών αρχών, προκειμένου να μη γίνει η πόλη αντικείμενο επίθεσης, κρατήθηκαν με δόλο στις φυλακές και πολλοί από αυτούς θανατώθηκαν μετά βασανιστηρίων.

Ο πληθυσμός της πόλης είχε διπλασιαστεί από την αρχή του πολέμου και είχε φτάσει σύμφωνα με διάφορες πηγές από 25.000 έως και 34.000 [6]. κατοίκους. Οι Τούρκοι της Πελοποννήσου, τρομοκρατημένοι από τις μάχες, και τους σκοτωμούς των πρώτων εβδομάδων του πολέμου κατέφυγαν σε πόλεις που φυλάσσονταν από κάστρα[7]. Πριν την έναρξη της πολιορκίας όλοι οι Έλληνες είχαν διαφύγει εκτός από 38 ομήρους εκ των οποίων πέντε επίσκοποι που είχαν κληθεί νωρίτερα από τις οθωμανικές αρχές με κάποια διοικητική αφορμή[8].

Τη στρατηγική σημασία της κατάληψης της Τρίπολης περισσότερο από οποιονδήποτε άλλον είχε κατανοήσει ο Θεόδωρος Κολοκοτρώνης. Χάρη στην επιμονή του οι Έλληνες απέφυγαν την πολυδιάσπαση που είχε προταθεί από άλλους οπλαρχηγούς που στόχευαν στα μικρά μεσσηνιακά κάστρα και επικεντρώθηκαν σε έναν μεγάλο και κεντρικό στόχο, που θα βοηθούσε στον ουσιαστικό έλεγχο της Πελοποννήσου.

[Επεξεργασία] Η πολιορκία της πόλης
Την Τρίπολη την πολιορκούσαν οι Κολοκοτρώνης, Πέτρος Μαυρομιχάλης, Γιατράκος και Αναγνωσταράς. Ο Δημήτριος Υψηλάντης είχε αποχωρήσει νωρίτερα για την Κόρινθο, θεωρώντας ότι δεν αρμόζει σε τακτικό στρατό η λεηλασία και η λαφυραγώγηση[9].

Εντός των τειχών βρίσκονταν συγκεντρωμένοι περισσότεροι από τριάντα χιλιάδες άμαχοι Τούρκοι, Αρβανίτες, Εβραίοι καθώς και αρκετές χιλιάδες ενόπλων. Όταν η κατάσταση των πολιορκημένων έγινε δύσκολη από την έλλειψη τροφίμων αλλά και από τις συνεχόμενες ήττες των τουρκικών στρατευμάτων σε μάχες στο Λεβίδι, στο Βαλτέτσι,στη Γράνα και στα Δολιανά [10] και διαφαινόταν η κατάληψή της, ορισμένοι από αυτούς άρχισαν ιδιωτικές διαπραγματεύσεις με τους πολιορκητές για την ασφαλή έξοδό τους από την πολιορκημένη πόλη. Μέχρι την τελευταία στιγμή, οι πλουσιότερες οικογένειες προσέγγιζαν οπλαρχηγούς και με το κατάλληλο αντίτιμο εξαγόραζαν την προστασία τους φεύγοντας από την Τριπολιτσά, αρκετοί με τα κινητά τους υπάρχοντα. Ο Raybaud αναφέρει χαρακτηριστικά ότι οι Μαυρομιχαλαίοι, η Μπουμπουλίνα, ο Κολοκοτρώνης και οι υπόλοιποι οπλαρχηγοί κατάφεραν να κάνουν περιουσίες μέσα σε λίγες μέρες με αυτές τις "κατάπτυστες δοσοληψίες"[11]. Ως μοναδική εξαίρεση σε αυτό το όργιο χρηματισμού αναφέρεται ο Νικηταράς[12]. Με ξεχωριστή συμφωνία οι Αλβανοί της πόλης έφυγαν για την Ήπειρο υπό την προστασία του Κολοκοτρώνη[13]. Την συμφωνία αυτή θέλησε να παραβιάσει ο Ανδρέας Λόντος, επειδή οι Αλβανοί αυτοί είχαν λεηλατήσει την Βοστίτσα, εμποδίστηκε όμως απο τον Πλαπούτα.

Κατά τη διάρκεια των διαπραγματεύσεων, οι Έλληνες προσπαθούσαν να συνεννοηθούν μεταξύ τους για το μοίρασμα των λαφύρων. Όταν έπεφτε η πόλη οι στρατιώτες, οι οποίοι δεν είχαν πληρωθεί από την αρχή της πολιορκίας, θα λάμβαναν τα τρία τέταρτα της λείας ενώ το υπόλοιπο ένα τέταρτο θα πήγαινε στο Εθνικό θησαυροφυλάκιο. Η μοιρασιά μεταξύ των ανδρών θα ήταν ισότιμη: η οπισθοφυλακή θα λάμβανε όσα και η εμπροσθοφυλακή. Μερίδια είχαν προβλεφθεί ακόμα και για τις οικογένειες των νεκρών κατά τη διάρκεια της μάχης. Παράλληλα θεσπίστηκαν ειδικές αμοιβές για κάθε αιχμάλωτο Τούρκο[14], ενώ μέχρι τότε πληρώνονταν μόνο για τα κομμένα κεφάλια που έφερναν στο στρατόπεδο (τρεις πιάστρες). Ο Maxime Raybaud πάντως αναφέρει ότι τα κομμένα κεφάλια παρέμεναν στο στρατόπεδο, όπου προκαλούσαν μεγάλη δυσοσμία[15] και δεν είχαν παραδοθεί για χρήματα.

[Επεξεργασία] Η άλωση και η σφαγή των αμάχων
Ο χρηματισμός των οπλαρχηγών δεν περνούσε απαρατήρητος από το στράτευμα, που έβλεπε τα πολυπόθητα και πολυαναμενόμενα κέρδη του να χάνονται πάνω σε γαϊδουράκια και μουλάρια τα οποία εξαφανίζονταν στις σκηνές των αρχηγών. «Οι στρατιώτες, δυσαρεστημένοι που έβλεπαν τελευταία στιγμή τη λεία στην οποία είχαν υπολογίσει, να εξανεμίζεται πριν την ώρα της, εκδήλωναν τη δυσαρέσκειά τους και ρώταγαν ο ένας τον άλλον πότε επιτέλους θα έκαναν την έξοδο τους οι Αλβανοί, γιατί μόνο αυτό περίμεναν για να ριχτούν στον τόπο. Όλη η ημέρα της 4ης[16] πέρασε μέσα σε αυτήν την προσμονή και μέσα στη μεγαλύτερη ηρεμία: την ηρεμία που προηγείται μιας αιματηρής καταιγίδας!»[17].

Στις 23 Σεπτεμβρίου 1821 ο οπλαρχηγός Δούνιας από την Κυνουρία κατάφερε να σκαρφαλώσει στα τείχη και να ανοίξει την πόρτα του Αναπλιού[18] και οι δυνάμεις των επαναστατημένων Ελλήνων υπό την αρχηγία του Θεόδωρου Κολοκοτρώνη κατέλαβαν την Τρίπολη. Η σφαγή που ακολούθησε την κατάληψη της πόλης από τον στρατό του Κολοκοτρώνη ήταν τρομακτική: επί τρεις ημέρες οι Έλληνες σφαγίαζαν τους αμάχους Τούρκους και Εβραίους, τις γυναίκες, τα παιδιά και τα βρέφη, αφού προηγουμένως βίασαν, βασάνισαν, εκπαραθύρωσαν, έκαψαν και λεηλάτησαν. Σύμφωνα με κάποιες πηγές, υπολογίζεται ότι θανατώθηκαν 2.000 Εβραίοι και 30.000 Τούρκοι[19][20][21]. Κατά τον J. M. Wagstaff τα θύματα αριθμούσαν "ανάμεσα σε 10000 και 15000"[22].Κατά την Σύγχρονο Εγκυκλοπαίδεια Ελευθερουδάκη οι σφαγιασθέντες ανέρχονταν σε περίπου 12000 [23].Σύμφωνα με τον συνεκδότη της Encyclopedia Americana Thomas Gamaliel Bradford τα θύματα ήταν 8.000[24], ενώ κατά τον Τόμας Κέρτις[25] τα θύματα ήταν 6.000.

Για τη σφαγή ο Θεόδωρος Κολοκοτρώνης αναφέρει χαρακτηριστικά στο ημερολόγιό του: «Το ασκέρι όπου ήτον μέσα, το ελληνικό, έκοβε και εσκότωνε, από Παρασκευή έως Κυριακή, γυναίκες, παιδιά και άντρες, τριάνταδύο χιλιάδες. Το άλογό μου από τα τείχη έως τα σαράγια δεν επάτησε γη. Ελληνες εσκοτώθηκαν εκατό.»[26].

Περίπου εκατό Ευρωπαίοι αξιωματικοί παρακολούθησαν τις σφαγές στην Τριπολιτσά. Ο William St. Clair, ο οποίος μίλησε με πολλούς αξιωματικούς αυτόπτες μάρτυρες, γράφει: «Πολύ πάνω από δέκα χιλιάδες Τούρκοι πέθαναν. Αιχμάλωτοι τους οποίους υποπτευόταν οι Έλληνες ότι έκρυβαν τα χρήματά τους βασανίστηκαν βίαια. Τους ξερίζωσαν χέρια και πόδια και τους σούβλισαν αργά πάνω σε φωτιές. Άνοιγαν τις κοιλιές των εγκύων γυναικών, τους έκοβαν τα κεφάλια και έβαζαν κεφάλια σκυλιών ανάμεσα στα πόδια τους. Από την Παρασκευή ως την Κυριακή ο αέρας ήταν γεμάτος από κραυγές. Ένας Έλληνας καυχάτο ότι έσφαξε ενενήντα αμάχους. Οι Eβραίοι της πόλης υπέστησαν συστηματικούς βασανισμούς ... Επί εβδομάδες μετά λιμοκτονούντα παιδιά Τούρκων που έτρεχαν αβοήθητα μέσα στα χαλάσματα σφαγιάσθηκαν και πυροβολήθηκαν από ενθουσιώδεις Έλληνες... Όλα τα πηγάδια μολύνθηκαν από τα πτώματα που είχαν πέσει μέσα»[27].

Ο εκ των θεμελιωτών του φιλελληνικού κλίματος στην Δυτική Ευρώπη, περιηγητής και ιστορικός Φρανσουά Πουκβίλ δε διστάζει να γράψει ότι «μονάχα αν βάλει κανείς στον νου τους τις χειρότερες βιβλικές καταστροφές όπου σφάζανε ακόμη και τα κατοικίδια ζώα, θα έχει μια πιο πιστή εικόνα της σφαγής της Τριπολιτσάς». [28]

Ο Έλληνας ιστορικός Ιωάννης Φιλήμων[29] είναι ακόμη γλαφυρότερος μιλώντας για την σφαγή: «Γυναίκες ων η λευκότης διεφιλονείκει και προς αυτήν την χιόνα, νεανίδες, ων ουδ’ ο θάνατος κατεμάρανε την χιόνα, βρέφη, τα μεν χειραπτάζοντα τους μαστούς και βαβάζοντα, τα δε το στόμα έχοντα επί μαστού αιμοφύρτου, νέοι, γέροντες, άντρες, ανάμικτοι κατέκειντο θέαμα βαρυπενθές... Ιδίως δε η εκ της πύλης των Καλαβρύτων μέχρι του σατραπείου λεωφόρος από λιθοστρώτου μετεσχηματίσθη, ιν’ είπωμεν, εις πτωματόστρωτον, και ουθ’ ο πεζός, ουθ’ ο ίππος επάτει επί της γης, αλλά επί πτωμάτων»[30].

Σύμφωνα με τη μαρτυρία του Δ. Αινιάν η σφαγή δεν ήταν προμελετημένη: "ως δε συμβαίνει εις τοιαύτας εκ ταυτομάτου λαμβάνουσας χώραν πράξεις, ουδέν κίνημα εγίνετο εκ σχεδίου τινός, εκ παραγγελίας, ή εκ συνεννοήσεως"[31]. Η περιγραφή του Φωτάκου είναι εξίσου αποκαλυπτική: «Ακόμα και τώρα έρχεται στο νού μου το λιάνισμα και το τρίξιμο των κοκκάλων και ανατριχιάζω. Τους επαρακάλεσα να παύσουν την σφαγή αλλά δεν εκατόρθωσα τίποτα, μάλιστα εφοβήθηκα μη μου δώσουν και εμένα καμία πληγήν. Τόσην ήτο η μέθη των δια να σκοτώνουν Τούρκους...»[32]. "Ευκόλως δύναται τις να συμπεράνη οποίαι πράξεις έλαβον χώραν κατά την περίστασιν ταύτην, όταν συλλογισθή από πόσα και οποία πάθη εκυριεύοντο οι εισβαλόντες εις την πόλιν, και διά πόσας αναμνήσεις δεινών έπρεπε να ικανοποιηθώσιν!"[33].

[Επεξεργασία] Συνέπειες
Πέραν της ψυχρής έως αρνητικής στάσης φιλελλήνων για τα ελληνικά δίκαια, η λαφυραγώγηση και οι σφαγές είχαν ως άμεση συνέπεια και τη διάλυση του τακτικού στρατού, που θεσπίστηκε από τον Δημήτριο Υψηλάντη στην Καλαμάτα το 1821. Η πολιορκία της Τρίπολης έφερε σε σύγκρουση τους ατάκτους και τους οπλαρχηγούς τους με το τακτικό σώμα. Καθώς ο Υψηλάντης θεωρούσε ανάρμοστη για τακτικό σώμα τη λεηλασία, κράτησε τις δυνάμεις του στις θέσεις τους. Φυσική συνέπεια ήταν να μην μείνει τίποτα για τη συντήρηση των τακτικών δυνάμεων, όταν τελείωσαν τη λαφυραγώγηση της πόλης οι Μανιάτες και οι άτακτοι. Παρά τις αρχικές υποσχέσεις τους οι πρόκριτοι και οι οπλαρχηγοί κράτησαν τα λάφυρα, αφήνοντας στη λιμοκτονία το τακτικό σώμα στρατού που σταδιακά διαλύθηκε από τις λιποταξίες, έως την επανασύνταξή του στην Κόρινθο από τον Μαυροκορδάτο[34].

Η νίκη ωστόσο, είχε μεγάλο θετικό αντίκτυπο στο ηθικό των επαναστατημένων σύμφωνα με τον Περικλή Θεοχάρη που σημειώνει ότι "η πτώσις της Τριπολιτσάς, μετά από έξάμηνον πολιορκίαν, υπήρξε αποφασιστική για την εδραίωσιν και την εξέλιξιν του Αγώνος...δημιουργούσε αυτοπεποίθησιν στους αγωνιστές, που τώρα μπορούσαν ευκολώτερα να κτυπήσουν τα άλλα φρούρια, όσα βρίσκονταν ακόμη στα χέρια των Τούρκων, και ανέβαζε το ηθικό τους, καθώς είχε πια εξουδετερωθή η κυριότερα εστία της τουρκικής αντιστάσεως. Με τα λάφυρα εξ άλλου, στα οποία περιλαμβάνονταν 11.000 όπλα, μπόρεσαν να οπλισθούν πολλοί αγωνισταί" ώστε η επανάσταση να πάρει πλέον διαστάσεις[35].

Στο εξωτερικό παρόλο που οι ήττες και οι σφαγές που υπέμειναν οι Έλληνες είχαν συγκινήσει τη διεθνή γνώμη και προκάλεσαν την ανάπτυξη του φιλελληνισμού, η σφαγή των Τούρκων στην Τρίπολη δεν είχε το αντίστροφο αποτέλεσμα. Ένας από τους φιλέλληνες που αντέδρασαν αρνητικά ήταν ο σκωτσέζος Τόμας Γκόρντον. Αποκαρδιωμένος, παράτησε το ελληνικό ζήτημα αφού υπήρξε μάρτυρας των φρικαλεοτήτων που έλαβαν χώρα κατά την κατάληψη της πόλης. Δεν επέστρεψε μάλιστα παρά πέντε χρόνια αργότερα και μόνο υπό συγκεκριμένες προϋποθέσεις[36][37].

[Επεξεργασία] Μεταγενέστερες αναφορές
Η σφαγή που επακολούθησε της άλωσης της Τριπολιτσάς δεν αντιμετωπίστηκε με ενιαίο τρόπο από την επίσημη ιστοριογραφία του ελληνικού κράτους σε ότι αφορά τουλάχιστον τα σχολικά βιβλία της πρωτοβάθμιας και της δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης: σε κάποιες περιπτώσεις δεν υπήρχαν αναφορές σε αυτήν[38], ενώ σε μία περίπτωση υπήρξε λεπτομερής καταγραφή των περιστατικών[39].

Ξένοι ιστορικοί υποστήριξαν ότι υπήρχε σχέδιο εθνοκάθαρσης όπως ο ιστορικός Τζορτζ Φίνλεϊ που αναφέρει ότι η εξόντωση των Μουσουλμάνων στις αστικές περιοχές ήταν το αποτέλεσμα προμελετημένου σχεδίου και προήλθε από τις συστάσεις ανθρώπων των γραμμάτων παρά από τα εκδικητικά συναισθήματα του λαού[40] Με τη σειρά του ο William St. Clair έγραψε πως "το όργιο της γενοκτονίας σταμάτησε στην Πελοπόννησο μόνον όταν δεν υπήρχαν πλέον Τούρκοι για να σφαγούν"[41].

Ακουθώντας την πάγια τακτική της εποχής για συγκάλυψη και αιτιολόγηση των γεγονότων στα μάτια της Ευρώπης ο εκδότης Άμπραχαμ Τζον Βάλπρι (Abraham John Valpy) θεωρεί ότι "το πιο βάρβαρο απ’ όλα...είναι η προσπάθεια μερικών να εξομοιώσουν το ελληνικό χαρακτηριστικό της "συστηματικής σκληρότητας", όπως το λένε, με εκείνο των ίδιων των Τούρκων, και για το λόγο αυτό αναφέρονται συνεχώς στην ιστορία των βαρβαροτήτων που πραγματοποιήθηκαν στην Τριπολιτσά...Εάν μιλάμε για συστηματικές σκληρότητες, δεν θα πρέπει να δώσουμε προσοχή τόσο στις φρικτές πράξεις του πολέμου, αν και είναι τρομερές, όσο σε εκείνες που για τέσσερις συνεχείς αιώνες εφαρμόσθηκαν μονομερώς ενάντια στα αθώα θύματά τους"[42].

Και όπως ο J. Irving Manatt θεωρεί : "η ελληνική προσπάθεια δεν μπορεί ποτέ να γίνει κατανοητή χωρίς παραστατική εξέταση τετρακοσίων ετών τουρκικής κυριαρχίας". Ήταν "το φυσιολογικό αποτέλεσμα της εμπειρίας τετρακοσίων ετών υπό τους μουσουλμάνους, της υποταγής των Ελλήνων στο ελληνικό έδαφος σε μια χούφτα αλλοδαπών κατακτητών, εκ διαμέτρου αντίθετων στη φυλή τη θρησκεία και τον πολιτισμό, οι οποίοι στραγγίζουν το καλύτερο αίμα τους για την ικανοποίηση του πάθους τους για άναρχη δύναμη και την επιβολή της, έως ότου ωριμάζει η συσσωρευμένη καταπίεση με αναπόφευκτη συγκομιδή μια εθνική βεντέτα. Μόλις δοθεί το ιστορικό υπόβαθρο, βλέπουμε ότι εκ φύσεως μια ελληνική έγερση σήμανε έναν πόλεμο εξολόθρευσης"[43][44].

Πιθανώς ερμηνεύσιμη αλλά αδικαιολόγητη χαρακτηρίζει τη σφαγή ο έλληνας ιστορικός Κ. Παπαρρηγόπουλος, ο οποίος γράφει στην Ιστορία του Ελληνικού Έθνους: «Συνέβη σφαγή ανωφελής και ανηλεής πολλών χιλιάδων οσμανιδών»[45]. Λίγο πιο κάτω σελ. 57 αναφέρει πώς «ημπορεί ίσως να εξηγηθή εκ του προαιωνίου μεταξύ των δύο φυλών και θρησκειών πάθους, αλλά να δικαιολογηθή δεν επιτρέπεται».

[Επεξεργασία] Το συμβάν στη σύγχρονη ελληνική ιστοριογραφία
Τα γεγονότα της άλωσης της Τρίπολης εν γένει αποσιωπήθηκαν στην ελληνική ιστοριογραφία ή αναζητήθηκαν αίτια που θα μπορούσαν να μετριάσουν το μέγεθός τους. Στην ελληνική εκπαίδευση οι μαθητές δε διδάσκονται ούτε τα αίτια ούτε τις συνέπειες του συμβάντος[46].

Ο Άκης Γαβριηλίδης στο βιβλίο του Η αθεράπευτη νεκροφιλία του ριζοσπαστικού πατριωτισμού θεωρεί πως είχε σημασία η πλήρης εξαφάνιση Εβραίων και Τούρκων από την Τρίπολη κατά την κατάληψη της πόλης στο εννοιολογικό πλαίσιο μιας εθνοκάθαρσης[47]. Το γεγονός της εθνοκάθαρσης πιστοποιείται ακόμη περισσότερο όχι μόνον από τον εκτοπισμό ή την εξαφάνιση των Τούρκων και Εβραίων κατοίκων της πόλης, αλλά και από την καταστροφή των μνημείων -στην προκειμένη περίπτωση των τάφων- που πιστοποιούσαν την εκεί μακρά παρουσία τους[48].

Σύμφωνα με τον Σ. Στάθη οι αναφορές περί "εθνοκαθάρσεως" στο ζήτημα της Τριπολιτσάς, εκλαμβάνονται ως προσπάθειες "γενίκευσης" που έχουν ως αποτέλεσμα την "ιδεολογικοποίηση" της Ιστορίας και τελικά την έκπτωσή της "σε προπαγάνδα"[49].

Εν έτει 2001 ο ιστορικός Κωστής Παπαγιώργης καταγράφει τα εξής, στο βιβλίου του Κανέλος Δεληγιάννης: «Εντούτοις αυτό που θεωρήθηκε εθνική ντροπή ήταν στην πραγματικότητα μια εθνική ανάσταση - έστω και ανόσια. Μόνο με την άλωση της Τριπολιτσάς οι ραγιάδες μυήθηκαν στο βαθύτερο νόημα του πολέμου που είχαν κηρύξει. Δεν υπήρχε πλέον κανένα περιθώριο συμβιβασμού ανάμεσα στους δύο λαούς. Ο πόλεμος θα έφτανε μέχρις εσχάτων. Μέσα στην πρωτάκουστη αιματοχυσία και στο λύθρο οι επαναστάτες έπαιρναν ουσιαστικά το αληθινό πολεμικό βάπτισμα. Και βέβαια δεν χρειάζεται να δικαιολογούμε τις μαύρες σκηνές που εκτυλίχθησαν στους δρόμους και στα σπίτια της πρωτεύουσας με το μένος αιώνων κατά του τυράννου. Οι Μοραΐτες μετρούσαν μόλις έναν αιώνα σκλαβιάς. Είχαν όμως αναγκή μια κατάσταση απόλυτου ασυδοσίας για να ανακτήσουν την φυλετική τους αυτοπεποίθεση. Και την ανέκτησαν με μια αθεμιτουργία που δεν βρήκε ποτέ τον υμνητή της. Το νεοσύστατο κράτος είχε ανάγκη την προβολή ηρωϊκών θυσιών γι'αυτό το Μεσολόγγι απέβη εθνικό σύμβολο ενω η Τρίπολη αποσιωπήθηκε»[50].

Άλωση της Τριπολιτσάς
Από τη Βικιπαίδεια, την ελεύθερη εγκυκλοπαίδειαΜετάβαση σε: πλοήγηση, αναζήτηση
Άλωση της Τρίπολης
Επανάσταση του 1821

Πόλεμος της Τριπολιτζάς και των πέριξ αυτής χωρίων, του Παναγιώτη Ζωγράφου κατά παραγγελία του Ιωάννη Μακρυγιάννη
Χρονολογία 23 Σεπτεμβρίου 1821
Τόπος Τρίπολη Αρκαδίας
Έκβαση Άλωση της πόλης από σώματα ατάκτων Ελλήνων
Μαχόμενοι
επαναστατημένοι Έλληνες Τούρκοι, Αρβανίτες
Αρχηγοί
Θεόδωρος Κολοκοτρώνης τοποτηρητής Μεχμέτ Σαλίχ
Δυνάμεις
10.000 περ. 10.000
Απώλειες
100 σύμφωνα με την αφήγηση του Θ. Κολοκοτρώνη από διάφορες πηγές μεταξύ 6.000 και 32.000 άμαχοι + 8.000 περίπου ενόπλων μετά τη φυγή των Αρβανιτών




Άλωση ή Σφαγή της Τριπολιτσάς ονομάζεται η άλωση της πόλης της Τρίπολης στις 23 Σεπτεμβρίου 1821, επτά μήνες μετά από την έναρξη της Επανάστασης του 1821, από τον στρατό των Ελλήνων κάτω από την αρχηγία του Θεόδωρου Κολοκοτρώνη και η σφαγή μεγάλου αριθμού Τούρκων και Εβραίων αμάχων αμέσως μετά την κατάληψή της. Η άλωση της Τρίπολης ήταν μια σημαντική στρατιωτική επιτυχία των επαναστατημένων Ελλήνων στον αγώνα επικράτησής τους στην Πελοπόννησο αλλά η μεγάλη σφαγή που ακολούθησε ήταν ένα ιδιαίτερα μελανό σημείο.

Πίνακας περιεχομένων [Απόκρυψη]
1 Η Τριπολιτσά πριν την Άλωση
2 Η πολιορκία της πόλης
3 Η άλωση και η σφαγή των αμάχων
4 Συνέπειες
5 Μεταγενέστερες αναφορές
6 Το συμβάν στη σύγχρονη ελληνική ιστοριογραφία
7 Σημειώσεις - παραπομπές
8 Βιβλιογραφία
9 Δικτυακοί τόποι

[Επεξεργασία] Η Τριπολιτσά πριν την Άλωση
Η Τριπολιτσά υπήρξε το σημαντικότερο διοικητικό, στρατιωτικό και οικονομικό κέντρο της Πελοποννήσου με ιδιαίτερη στρατηγική σημασία, καθώς ήλεγχε τις οδούς προς τις άλλες μεγάλες πόλεις της Πελοποννήσου. Η πόλη ιδρύθηκε περίπου τον 14ο αιώνα στη θέση τριών ερειπωμένων οικισμών: της Μαντίνειας, Τεγέας και του Παλλαντίου και ήδη από το 1786 ήταν έδρα του βιλαετίου του Μοριά με διοικητή τον Πασά του Μορέως. Πασάς στην περίοδο της κήρυξης της επανάστασης ήταν ο Χουρσίτ Μεχμέτ Πασάς. Στην πρωτεύουσα λοιπόν διέμεναν οι πιο πλούσιοι και οι σημαντικοί Τούρκοι αξιωματούχοι. Έτσι, η πόλη είχε τόσο πολιτική όσο και οικονομική σημασία. Οι Έλληνες είχαν δοκιμάσει να την πολιορκήσουν για πρώτη φορά το 1770 κατά τα ορλωφικά που όμως έληξαν άδοξα και οδήγησαν στη σφαγή του ελληνικού πληθυσμού[1] [2].Σύμφωνα με τον Πουκβίλ οι ενορίες της Τριπολιτσάς είχαν τα λιγότερα έσοδα και τους λιγότερους ιερείς[3].Σύμφωνα με άλλες πηγές,κατά το 1821 κατοικούσαν στην πόλη 13000 Έλληνες,7000 Τούρκοι καθώς και 400 Εβραίοι [4].

Το 1821, η Τρίπολη διέθετε ισχυρές οχυρώσεις και πυροβολικό (τηλεβόλα και κανόνια). Προστατευόταν από τείχος πλάτους δύο μέτρων στη βάση και 70 εκ. στην άκρη του και ύψους περίπου 4 μέτρων, με πύργους, μερικοί εκ των οποίων ήταν εξοπλισμένοι με κανόνια και ημισελήνους τοποθετημένες ανά τακτά διαστήματα κατά μήκος των 3,5 χλμ του [5]. Το τείχος που είχε έξι πόρτες, δεν ήταν σε κλασσικό κυκλικό σχήμα. Υπήρχε επίσης ένα μικρό τετράγωνο φρούριο στο εσωτερικό του τείχους, σε ένα νοτιοδυτικό ύψωμα. Παρόλο τον καλό εξοπλισμό του, ήταν πιο εύκολα προσβάσιμο από τα υπόλοιπα κάστρα της Πελοποννήσου γιατί βρισκόταν καταμεσής μιας πεδιάδας και γιατί το τείχος ήταν φτιαγμένο από απλές χωρίς ενίσχυση πέτρες αλλά κυριότερα επειδή δεν μπορούσε να ελπίζει σε οποιαδήποτε υποστήριξη δια θαλάσσης.

Πριν την έκρηξη της επανάστασης, καθώς προέβλεπαν οι Τούρκοι επιχειρήσεις των επαναστατών κατά της πόλης, επιχείρησαν διωγμούς και συλλήψεις στις γύρω περιοχές. Αρκετοί πρόκριτοι και αρχιερείς κρατήθηκαν ως όμηροι των τουρκικών αρχών, προκειμένου να μη γίνει η πόλη αντικείμενο επίθεσης, κρατήθηκαν με δόλο στις φυλακές και πολλοί από αυτούς θανατώθηκαν μετά βασανιστηρίων.

Ο πληθυσμός της πόλης είχε διπλασιαστεί από την αρχή του πολέμου και είχε φτάσει σύμφωνα με διάφορες πηγές από 25.000 έως και 34.000 [6]. κατοίκους. Οι Τούρκοι της Πελοποννήσου, τρομοκρατημένοι από τις μάχες, και τους σκοτωμούς των πρώτων εβδομάδων του πολέμου κατέφυγαν σε πόλεις που φυλάσσονταν από κάστρα[7]. Πριν την έναρξη της πολιορκίας όλοι οι Έλληνες είχαν διαφύγει εκτός από 38 ομήρους εκ των οποίων πέντε επίσκοποι που είχαν κληθεί νωρίτερα από τις οθωμανικές αρχές με κάποια διοικητική αφορμή[8].

Τη στρατηγική σημασία της κατάληψης της Τρίπολης περισσότερο από οποιονδήποτε άλλον είχε κατανοήσει ο Θεόδωρος Κολοκοτρώνης. Χάρη στην επιμονή του οι Έλληνες απέφυγαν την πολυδιάσπαση που είχε προταθεί από άλλους οπλαρχηγούς που στόχευαν στα μικρά μεσσηνιακά κάστρα και επικεντρώθηκαν σε έναν μεγάλο και κεντρικό στόχο, που θα βοηθούσε στον ουσιαστικό έλεγχο της Πελοποννήσου.

[Επεξεργασία] Η πολιορκία της πόλης
Την Τρίπολη την πολιορκούσαν οι Κολοκοτρώνης, Πέτρος Μαυρομιχάλης, Γιατράκος και Αναγνωσταράς. Ο Δημήτριος Υψηλάντης είχε αποχωρήσει νωρίτερα για την Κόρινθο, θεωρώντας ότι δεν αρμόζει σε τακτικό στρατό η λεηλασία και η λαφυραγώγηση[9].

Εντός των τειχών βρίσκονταν συγκεντρωμένοι περισσότεροι από τριάντα χιλιάδες άμαχοι Τούρκοι, Αρβανίτες, Εβραίοι καθώς και αρκετές χιλιάδες ενόπλων. Όταν η κατάσταση των πολιορκημένων έγινε δύσκολη από την έλλειψη τροφίμων αλλά και από τις συνεχόμενες ήττες των τουρκικών στρατευμάτων σε μάχες στο Λεβίδι, στο Βαλτέτσι,στη Γράνα και στα Δολιανά [10] και διαφαινόταν η κατάληψή της, ορισμένοι από αυτούς άρχισαν ιδιωτικές διαπραγματεύσεις με τους πολιορκητές για την ασφαλή έξοδό τους από την πολιορκημένη πόλη. Μέχρι την τελευταία στιγμή, οι πλουσιότερες οικογένειες προσέγγιζαν οπλαρχηγούς και με το κατάλληλο αντίτιμο εξαγόραζαν την προστασία τους φεύγοντας από την Τριπολιτσά, αρκετοί με τα κινητά τους υπάρχοντα. Ο Raybaud αναφέρει χαρακτηριστικά ότι οι Μαυρομιχαλαίοι, η Μπουμπουλίνα, ο Κολοκοτρώνης και οι υπόλοιποι οπλαρχηγοί κατάφεραν να κάνουν περιουσίες μέσα σε λίγες μέρες με αυτές τις "κατάπτυστες δοσοληψίες"[11]. Ως μοναδική εξαίρεση σε αυτό το όργιο χρηματισμού αναφέρεται ο Νικηταράς[12]. Με ξεχωριστή συμφωνία οι Αλβανοί της πόλης έφυγαν για την Ήπειρο υπό την προστασία του Κολοκοτρώνη[13]. Την συμφωνία αυτή θέλησε να παραβιάσει ο Ανδρέας Λόντος, επειδή οι Αλβανοί αυτοί είχαν λεηλατήσει την Βοστίτσα, εμποδίστηκε όμως απο τον Πλαπούτα.

Κατά τη διάρκεια των διαπραγματεύσεων, οι Έλληνες προσπαθούσαν να συνεννοηθούν μεταξύ τους για το μοίρασμα των λαφύρων. Όταν έπεφτε η πόλη οι στρατιώτες, οι οποίοι δεν είχαν πληρωθεί από την αρχή της πολιορκίας, θα λάμβαναν τα τρία τέταρτα της λείας ενώ το υπόλοιπο ένα τέταρτο θα πήγαινε στο Εθνικό θησαυροφυλάκιο. Η μοιρασιά μεταξύ των ανδρών θα ήταν ισότιμη: η οπισθοφυλακή θα λάμβανε όσα και η εμπροσθοφυλακή. Μερίδια είχαν προβλεφθεί ακόμα και για τις οικογένειες των νεκρών κατά τη διάρκεια της μάχης. Παράλληλα θεσπίστηκαν ειδικές αμοιβές για κάθε αιχμάλωτο Τούρκο[14], ενώ μέχρι τότε πληρώνονταν μόνο για τα κομμένα κεφάλια που έφερναν στο στρατόπεδο (τρεις πιάστρες). Ο Maxime Raybaud πάντως αναφέρει ότι τα κομμένα κεφάλια παρέμεναν στο στρατόπεδο, όπου προκαλούσαν μεγάλη δυσοσμία[15] και δεν είχαν παραδοθεί για χρήματα.

[Επεξεργασία] Η άλωση και η σφαγή των αμάχων
Ο χρηματισμός των οπλαρχηγών δεν περνούσε απαρατήρητος από το στράτευμα, που έβλεπε τα πολυπόθητα και πολυαναμενόμενα κέρδη του να χάνονται πάνω σε γαϊδουράκια και μουλάρια τα οποία εξαφανίζονταν στις σκηνές των αρχηγών. «Οι στρατιώτες, δυσαρεστημένοι που έβλεπαν τελευταία στιγμή τη λεία στην οποία είχαν υπολογίσει, να εξανεμίζεται πριν την ώρα της, εκδήλωναν τη δυσαρέσκειά τους και ρώταγαν ο ένας τον άλλον πότε επιτέλους θα έκαναν την έξοδο τους οι Αλβανοί, γιατί μόνο αυτό περίμεναν για να ριχτούν στον τόπο. Όλη η ημέρα της 4ης[16] πέρασε μέσα σε αυτήν την προσμονή και μέσα στη μεγαλύτερη ηρεμία: την ηρεμία που προηγείται μιας αιματηρής καταιγίδας!»[17].

Στις 23 Σεπτεμβρίου 1821 ο οπλαρχηγός Δούνιας από την Κυνουρία κατάφερε να σκαρφαλώσει στα τείχη και να ανοίξει την πόρτα του Αναπλιού[18] και οι δυνάμεις των επαναστατημένων Ελλήνων υπό την αρχηγία του Θεόδωρου Κολοκοτρώνη κατέλαβαν την Τρίπολη. Η σφαγή που ακολούθησε την κατάληψη της πόλης από τον στρατό του Κολοκοτρώνη ήταν τρομακτική: επί τρεις ημέρες οι Έλληνες σφαγίαζαν τους αμάχους Τούρκους και Εβραίους, τις γυναίκες, τα παιδιά και τα βρέφη, αφού προηγουμένως βίασαν, βασάνισαν, εκπαραθύρωσαν, έκαψαν και λεηλάτησαν. Σύμφωνα με κάποιες πηγές, υπολογίζεται ότι θανατώθηκαν 2.000 Εβραίοι και 30.000 Τούρκοι[19][20][21]. Κατά τον J. M. Wagstaff τα θύματα αριθμούσαν "ανάμεσα σε 10000 και 15000"[22].Κατά την Σύγχρονο Εγκυκλοπαίδεια Ελευθερουδάκη οι σφαγιασθέντες ανέρχονταν σε περίπου 12000 [23].Σύμφωνα με τον συνεκδότη της Encyclopedia Americana Thomas Gamaliel Bradford τα θύματα ήταν 8.000[24], ενώ κατά τον Τόμας Κέρτις[25] τα θύματα ήταν 6.000.

Για τη σφαγή ο Θεόδωρος Κολοκοτρώνης αναφέρει χαρακτηριστικά στο ημερολόγιό του: «Το ασκέρι όπου ήτον μέσα, το ελληνικό, έκοβε και εσκότωνε, από Παρασκευή έως Κυριακή, γυναίκες, παιδιά και άντρες, τριάνταδύο χιλιάδες. Το άλογό μου από τα τείχη έως τα σαράγια δεν επάτησε γη. Ελληνες εσκοτώθηκαν εκατό.»[26].

Περίπου εκατό Ευρωπαίοι αξιωματικοί παρακολούθησαν τις σφαγές στην Τριπολιτσά. Ο William St. Clair, ο οποίος μίλησε με πολλούς αξιωματικούς αυτόπτες μάρτυρες, γράφει: «Πολύ πάνω από δέκα χιλιάδες Τούρκοι πέθαναν. Αιχμάλωτοι τους οποίους υποπτευόταν οι Έλληνες ότι έκρυβαν τα χρήματά τους βασανίστηκαν βίαια. Τους ξερίζωσαν χέρια και πόδια και τους σούβλισαν αργά πάνω σε φωτιές. Άνοιγαν τις κοιλιές των εγκύων γυναικών, τους έκοβαν τα κεφάλια και έβαζαν κεφάλια σκυλιών ανάμεσα στα πόδια τους. Από την Παρασκευή ως την Κυριακή ο αέρας ήταν γεμάτος από κραυγές. Ένας Έλληνας καυχάτο ότι έσφαξε ενενήντα αμάχους. Οι Eβραίοι της πόλης υπέστησαν συστηματικούς βασανισμούς ... Επί εβδομάδες μετά λιμοκτονούντα παιδιά Τούρκων που έτρεχαν αβοήθητα μέσα στα χαλάσματα σφαγιάσθηκαν και πυροβολήθηκαν από ενθουσιώδεις Έλληνες... Όλα τα πηγάδια μολύνθηκαν από τα πτώματα που είχαν πέσει μέσα»[27].

Ο εκ των θεμελιωτών του φιλελληνικού κλίματος στην Δυτική Ευρώπη, περιηγητής και ιστορικός Φρανσουά Πουκβίλ δε διστάζει να γράψει ότι «μονάχα αν βάλει κανείς στον νου τους τις χειρότερες βιβλικές καταστροφές όπου σφάζανε ακόμη και τα κατοικίδια ζώα, θα έχει μια πιο πιστή εικόνα της σφαγής της Τριπολιτσάς». [28]

Ο Έλληνας ιστορικός Ιωάννης Φιλήμων[29] είναι ακόμη γλαφυρότερος μιλώντας για την σφαγή: «Γυναίκες ων η λευκότης διεφιλονείκει και προς αυτήν την χιόνα, νεανίδες, ων ουδ’ ο θάνατος κατεμάρανε την χιόνα, βρέφη, τα μεν χειραπτάζοντα τους μαστούς και βαβάζοντα, τα δε το στόμα έχοντα επί μαστού αιμοφύρτου, νέοι, γέροντες, άντρες, ανάμικτοι κατέκειντο θέαμα βαρυπενθές... Ιδίως δε η εκ της πύλης των Καλαβρύτων μέχρι του σατραπείου λεωφόρος από λιθοστρώτου μετεσχηματίσθη, ιν’ είπωμεν, εις πτωματόστρωτον, και ουθ’ ο πεζός, ουθ’ ο ίππος επάτει επί της γης, αλλά επί πτωμάτων»[30].

Σύμφωνα με τη μαρτυρία του Δ. Αινιάν η σφαγή δεν ήταν προμελετημένη: "ως δε συμβαίνει εις τοιαύτας εκ ταυτομάτου λαμβάνουσας χώραν πράξεις, ουδέν κίνημα εγίνετο εκ σχεδίου τινός, εκ παραγγελίας, ή εκ συνεννοήσεως"[31]. Η περιγραφή του Φωτάκου είναι εξίσου αποκαλυπτική: «Ακόμα και τώρα έρχεται στο νού μου το λιάνισμα και το τρίξιμο των κοκκάλων και ανατριχιάζω. Τους επαρακάλεσα να παύσουν την σφαγή αλλά δεν εκατόρθωσα τίποτα, μάλιστα εφοβήθηκα μη μου δώσουν και εμένα καμία πληγήν. Τόσην ήτο η μέθη των δια να σκοτώνουν Τούρκους...»[32]. "Ευκόλως δύναται τις να συμπεράνη οποίαι πράξεις έλαβον χώραν κατά την περίστασιν ταύτην, όταν συλλογισθή από πόσα και οποία πάθη εκυριεύοντο οι εισβαλόντες εις την πόλιν, και διά πόσας αναμνήσεις δεινών έπρεπε να ικανοποιηθώσιν!"[33].

[Επεξεργασία] Συνέπειες
Πέραν της ψυχρής έως αρνητικής στάσης φιλελλήνων για τα ελληνικά δίκαια, η λαφυραγώγηση και οι σφαγές είχαν ως άμεση συνέπεια και τη διάλυση του τακτικού στρατού, που θεσπίστηκε από τον Δημήτριο Υψηλάντη στην Καλαμάτα το 1821. Η πολιορκία της Τρίπολης έφερε σε σύγκρουση τους ατάκτους και τους οπλαρχηγούς τους με το τακτικό σώμα. Καθώς ο Υψηλάντης θεωρούσε ανάρμοστη για τακτικό σώμα τη λεηλασία, κράτησε τις δυνάμεις του στις θέσεις τους. Φυσική συνέπεια ήταν να μην μείνει τίποτα για τη συντήρηση των τακτικών δυνάμεων, όταν τελείωσαν τη λαφυραγώγηση της πόλης οι Μανιάτες και οι άτακτοι. Παρά τις αρχικές υποσχέσεις τους οι πρόκριτοι και οι οπλαρχηγοί κράτησαν τα λάφυρα, αφήνοντας στη λιμοκτονία το τακτικό σώμα στρατού που σταδιακά διαλύθηκε από τις λιποταξίες, έως την επανασύνταξή του στην Κόρινθο από τον Μαυροκορδάτο[34].

Η νίκη ωστόσο, είχε μεγάλο θετικό αντίκτυπο στο ηθικό των επαναστατημένων σύμφωνα με τον Περικλή Θεοχάρη που σημειώνει ότι "η πτώσις της Τριπολιτσάς, μετά από έξάμηνον πολιορκίαν, υπήρξε αποφασιστική για την εδραίωσιν και την εξέλιξιν του Αγώνος...δημιουργούσε αυτοπεποίθησιν στους αγωνιστές, που τώρα μπορούσαν ευκολώτερα να κτυπήσουν τα άλλα φρούρια, όσα βρίσκονταν ακόμη στα χέρια των Τούρκων, και ανέβαζε το ηθικό τους, καθώς είχε πια εξουδετερωθή η κυριότερα εστία της τουρκικής αντιστάσεως. Με τα λάφυρα εξ άλλου, στα οποία περιλαμβάνονταν 11.000 όπλα, μπόρεσαν να οπλισθούν πολλοί αγωνισταί" ώστε η επανάσταση να πάρει πλέον διαστάσεις[35].

Στο εξωτερικό παρόλο που οι ήττες και οι σφαγές που υπέμειναν οι Έλληνες είχαν συγκινήσει τη διεθνή γνώμη και προκάλεσαν την ανάπτυξη του φιλελληνισμού, η σφαγή των Τούρκων στην Τρίπολη δεν είχε το αντίστροφο αποτέλεσμα. Ένας από τους φιλέλληνες που αντέδρασαν αρνητικά ήταν ο σκωτσέζος Τόμας Γκόρντον. Αποκαρδιωμένος, παράτησε το ελληνικό ζήτημα αφού υπήρξε μάρτυρας των φρικαλεοτήτων που έλαβαν χώρα κατά την κατάληψη της πόλης. Δεν επέστρεψε μάλιστα παρά πέντε χρόνια αργότερα και μόνο υπό συγκεκριμένες προϋποθέσεις[36][37].

[Επεξεργασία] Μεταγενέστερες αναφορές
Η σφαγή που επακολούθησε της άλωσης της Τριπολιτσάς δεν αντιμετωπίστηκε με ενιαίο τρόπο από την επίσημη ιστοριογραφία του ελληνικού κράτους σε ότι αφορά τουλάχιστον τα σχολικά βιβλία της πρωτοβάθμιας και της δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης: σε κάποιες περιπτώσεις δεν υπήρχαν αναφορές σε αυτήν[38], ενώ σε μία περίπτωση υπήρξε λεπτομερής καταγραφή των περιστατικών[39].

Ξένοι ιστορικοί υποστήριξαν ότι υπήρχε σχέδιο εθνοκάθαρσης όπως ο ιστορικός Τζορτζ Φίνλεϊ που αναφέρει ότι η εξόντωση των Μουσουλμάνων στις αστικές περιοχές ήταν το αποτέλεσμα προμελετημένου σχεδίου και προήλθε από τις συστάσεις ανθρώπων των γραμμάτων παρά από τα εκδικητικά συναισθήματα του λαού[40] Με τη σειρά του ο William St. Clair έγραψε πως "το όργιο της γενοκτονίας σταμάτησε στην Πελοπόννησο μόνον όταν δεν υπήρχαν πλέον Τούρκοι για να σφαγούν"[41].

Ακουθώντας την πάγια τακτική της εποχής για συγκάλυψη και αιτιολόγηση των γεγονότων στα μάτια της Ευρώπης ο εκδότης Άμπραχαμ Τζον Βάλπρι (Abraham John Valpy) θεωρεί ότι "το πιο βάρβαρο απ’ όλα...είναι η προσπάθεια μερικών να εξομοιώσουν το ελληνικό χαρακτηριστικό της "συστηματικής σκληρότητας", όπως το λένε, με εκείνο των ίδιων των Τούρκων, και για το λόγο αυτό αναφέρονται συνεχώς στην ιστορία των βαρβαροτήτων που πραγματοποιήθηκαν στην Τριπολιτσά...Εάν μιλάμε για συστηματικές σκληρότητες, δεν θα πρέπει να δώσουμε προσοχή τόσο στις φρικτές πράξεις του πολέμου, αν και είναι τρομερές, όσο σε εκείνες που για τέσσερις συνεχείς αιώνες εφαρμόσθηκαν μονομερώς ενάντια στα αθώα θύματά τους"[42].

Και όπως ο J. Irving Manatt θεωρεί : "η ελληνική προσπάθεια δεν μπορεί ποτέ να γίνει κατανοητή χωρίς παραστατική εξέταση τετρακοσίων ετών τουρκικής κυριαρχίας". Ήταν "το φυσιολογικό αποτέλεσμα της εμπειρίας τετρακοσίων ετών υπό τους μουσουλμάνους, της υποταγής των Ελλήνων στο ελληνικό έδαφος σε μια χούφτα αλλοδαπών κατακτητών, εκ διαμέτρου αντίθετων στη φυλή τη θρησκεία και τον πολιτισμό, οι οποίοι στραγγίζουν το καλύτερο αίμα τους για την ικανοποίηση του πάθους τους για άναρχη δύναμη και την επιβολή της, έως ότου ωριμάζει η συσσωρευμένη καταπίεση με αναπόφευκτη συγκομιδή μια εθνική βεντέτα. Μόλις δοθεί το ιστορικό υπόβαθρο, βλέπουμε ότι εκ φύσεως μια ελληνική έγερση σήμανε έναν πόλεμο εξολόθρευσης"[43][44].

Πιθανώς ερμηνεύσιμη αλλά αδικαιολόγητη χαρακτηρίζει τη σφαγή ο έλληνας ιστορικός Κ. Παπαρρηγόπουλος, ο οποίος γράφει στην Ιστορία του Ελληνικού Έθνους: «Συνέβη σφαγή ανωφελής και ανηλεής πολλών χιλιάδων οσμανιδών»[45]. Λίγο πιο κάτω σελ. 57 αναφέρει πώς «ημπορεί ίσως να εξηγηθή εκ του προαιωνίου μεταξύ των δύο φυλών και θρησκειών πάθους, αλλά να δικαιολογηθή δεν επιτρέπεται».

[Επεξεργασία] Το συμβάν στη σύγχρονη ελληνική ιστοριογραφία
Τα γεγονότα της άλωσης της Τρίπολης εν γένει αποσιωπήθηκαν στην ελληνική ιστοριογραφία ή αναζητήθηκαν αίτια που θα μπορούσαν να μετριάσουν το μέγεθός τους. Στην ελληνική εκπαίδευση οι μαθητές δε διδάσκονται ούτε τα αίτια ούτε τις συνέπειες του συμβάντος[46].

Ο Άκης Γαβριηλίδης στο βιβλίο του Η αθεράπευτη νεκροφιλία του ριζοσπαστικού πατριωτισμού θεωρεί πως είχε σημασία η πλήρης εξαφάνιση Εβραίων και Τούρκων από την Τρίπολη κατά την κατάληψη της πόλης στο εννοιολογικό πλαίσιο μιας εθνοκάθαρσης[47]. Το γεγονός της εθνοκάθαρσης πιστοποιείται ακόμη περισσότερο όχι μόνον από τον εκτοπισμό ή την εξαφάνιση των Τούρκων και Εβραίων κατοίκων της πόλης, αλλά και από την καταστροφή των μνημείων -στην προκειμένη περίπτωση των τάφων- που πιστοποιούσαν την εκεί μακρά παρουσία τους[48].

Σύμφωνα με τον Σ. Στάθη οι αναφορές περί "εθνοκαθάρσεως" στο ζήτημα της Τριπολιτσάς, εκλαμβάνονται ως προσπάθειες "γενίκευσης" που έχουν ως αποτέλεσμα την "ιδεολογικοποίηση" της Ιστορίας και τελικά την έκπτωσή της "σε προπαγάνδα"[49].

Εν έτει 2001 ο ιστορικός Κωστής Παπαγιώργης καταγράφει τα εξής, στο βιβλίου του Κανέλος Δεληγιάννης: «Εντούτοις αυτό που θεωρήθηκε εθνική ντροπή ήταν στην πραγματικότητα μια εθνική ανάσταση - έστω και ανόσια. Μόνο με την άλωση της Τριπολιτσάς οι ραγιάδες μυήθηκαν στο βαθύτερο νόημα του πολέμου που είχαν κηρύξει. Δεν υπήρχε πλέον κανένα περιθώριο συμβιβασμού ανάμεσα στους δύο λαούς. Ο πόλεμος θα έφτανε μέχρις εσχάτων. Μέσα στην πρωτάκουστη αιματοχυσία και στο λύθρο οι επαναστάτες έπαιρναν ουσιαστικά το αληθινό πολεμικό βάπτισμα. Και βέβαια δεν χρειάζεται να δικαιολογούμε τις μαύρες σκηνές που εκτυλίχθησαν στους δρόμους και στα σπίτια της πρωτεύουσας με το μένος αιώνων κατά του τυράννου. Οι Μοραΐτες μετρούσαν μόλις έναν αιώνα σκλαβιάς. Είχαν όμως αναγκή μια κατάσταση απόλυτου ασυδοσίας για να ανακτήσουν την φυλετική τους αυτοπεποίθεση. Και την ανέκτησαν με μια αθεμιτουργία που δεν βρήκε ποτέ τον υμνητή της. Το νεοσύστατο κράτος είχε ανάγκη την προβολή ηρωϊκών θυσιών γι'αυτό το Μεσολόγγι απέβη εθνικό σύμβολο ενω η Τρίπολη αποσιωπήθηκε»[50].

μπαλαχτση ενα βιντεο υπαρχει στον κολοκοτρωνη

Η Άλωση της Τριπολιτσάς



Από τις κορυφαίες στιγμές της Επανάστασης του '21, κατά την οποία αναδείχθηκε ο στρατηγικός νους του Θεόδωρου Κολοκοτρώνη.

Από τις πρώτες μέρες του εθνικού ξεσηκωμού, ο Κολοκοτρώνης είχε συλλάβει την ιδέα της πολιορκίας και της άλωσης της Τριπολιτσάς (σημερινής Τρίπολης), επειδή κατείχε στρατηγική θέση και ήταν το διοικητικό κέντρο της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας στον Μοριά. Στην Τριπολιτσά είχε την έδρα του ο Μόρα-Βαλεσί, ο στρατιωτικός διοικητής της Πελοποννήσου, με όλο το χαρέμι και τα πλούτη του, εκεί ζούσε ο μισός τουρκικός πληθυσμός της Πελοποννήσου και την υπερασπιζόταν σημαντικός αριθμός ενόπλων σωμάτων. Με λίγα λόγια ήταν μια επικίνδυνη εχθρική εστία, η οποία εάν δεν εξουδετερωνόταν θα ήταν μια διαρκής απειλή για τις επαναστατημένες επαρχίες της Πελοποννήσου.

Η στρατηγική σύλληψη του Κολοκοτρώνη δεν έγινε αμέσως αποδεκτή, επειδή προϋπέθετε οργανωμένο στρατό, που δεν υπήρχε. Ο Κολοκοτρώνης με επιμονή και πειστικότητα αντέστρεψε το αρνητικό για την άποψή του κλίμα μεταξύ των οπλαρχηγών κι έτσι στα μέσα Απριλίου αποφασίστηκε ο αποκλεισμός της Τριπολιτσάς σε πρώτη φάση, ώστε να διακοπεί κάθε δυνατότητα επικοινωνίας και εφοδιασμού της πόλης. Αρχιστράτηγος της επιχείρησης ορίσθηκε ο Πετρόμπεης Μαυρομιχάλης, αλλά ιθύνων νους της ήταν ο Κολοκοτρώνης, το σχέδιο του οποίου τηρήθηκε κατά γράμμα.

Μέχρι τις αρχές Μαΐου του 1821 οι επαναστάτες είχαν περισώζει την Τριπολιτσά σ' ένα κύκλο που περιλάμβανε τις περιοχές Πάπαρι, Βλαχοκερασιά, Διάσελο, Αλωνίσταινα και Βέρβενα. Τότε έφθασε η πληροφορία ότι ο Μουσταφάμπεης με 3.500 άνδρες προερχόμενος από τα Γιάννινα είχε διασπάσει την πολιορκία από τα ανατολικά και είχε εισέλθει στην πόλη. Η επιχείρηση κινδύνευε, καθώς τις επόμενες μέρες τέθηκε σε καταδίωξη του Κολοκοτρώνη και των άλλων οπλαρχηγών που πολιορκούσαν την Τριπολιτσά. Οι δύο σημαντικές ήττες που υπέστη στο Βαλτέτσι (12 Μαΐου) και στα Δολιανά (18 Μαΐου), όχι μόνο αναπτέρωσαν το ηθικό στο ελληνικό στρατόπεδο, αλλά συνέβαλαν καταλυτικά στην Άλωση της Τριπολιτσάς.




Η δύναμη των πολιορκητών συνεχώς ενισχυόταν και τις παραμονές της Άλωσης είχε φθάσει τους 10.000 άνδρες. Ο κλοιός γύρω από την Τριπολιτσά έσφιγγε διαρκώς και η πόλη υπέφερε. Οι αποθήκες των τροφίμων είχαν σχεδόν αδειάσει, τα χρήματα είχαν εξαντληθεί και οι αρρώστιες θέριζαν. Στην πόλη υπήρχαν 35.000 ψυχές, Τούρκοι, Χριστιανοί, Αλβανοί και Εβραίοι.

Τότε ο Κολοκοτρώνης συνέλαβε την ιδέα να κατασκευαστεί περιφερειακή τάφρος γύρω από την πόλη για να δυσκολέψει περισσότερο τη ζωή των πολιορκημένων. Η τάφρος κατασκευάστηκε ταχύτατα από τους χωρικούς και η όλη τοποθεσία ονομάστηκε Γράνα. Γύρω και πίσω από αυτή τοποθετήθηκαν τα τέσσερα ελληνικά σώματα, με επικεφαλής τους Κολοκοτρώνη, Μαυρομιχάλη, Γιατράκο και Αναγνωσταρά. Οι επαναστάτες είχαν στη διάθεσή τους ένα παμπάλαιο κανόνι και οι πολιορκούμενοι 30.

Απόντος του Μόρα-Βαλεσί, Χουρσίτ Πασά, ο Μουσταφάμπεης, που είχε το γενικό πρόσταγμα στην πόλη, αντιλήφθηκε γρήγορα την κίνηση του Κολοκοτρώνη και στις 18 Αυγούστου ενήργησε επίθεση με ιππικό για να διασπάσει τον κλοιό των Ελλήνων. Απέτυχε και οι δυνάμεις του επέστρεψαν στην πόλη έχοντας υποστεί μεγάλες απώλειες. Μπέηδες και αγάδες άρχισαν τότε να συσκέπτονται για τους όρους της παράδοσης, καθώς δεν υπήρχε ελπίδα σωτηρίας.

Όμως τους πρόλαβε ένας απλός στρατιώτης, ο Μανώλης Δούνιας από τον Πραστό Κυνουρίας. Στις 23 Σεπτεμβρίου 1821, ημέρα Παρασκευή, μαζί με δύο συντρόφους του αναρριχήθηκε στα τείχη της πόλης που έφθαναν τα πεντέμισι μέτρα ύψος και εισήλθε στην Τριπολιτσά, εκμεταλλευόμενος τη γνωριμία του με τον φύλακα του προμαχώνα. Αφού τον εξουδετέρωσε, άνοιξε την Πύλη του Μυστρά και οι έλληνες επαναστάτες εισόρμησαν στην πόλη. Οι κάτοικοί της αντιστάθηκαν, χωρίς επιτυχία, επί δίωρο.

Επακολούθησε άγρια σφαγή του πληθυσμού και πρωτοφανές πλιάτσικο. Μάταια οι οπλαρχηγοί προσπαθούσαν να συγκρατήσουν τους μαινόμενους επαναστάτες. «Το ασκέρι, όπου ήτον μέσα, το Ελληνικόν, έκοβε και εσκότωνε, από Παρασκευή έως Κυριακή, γυναίκες, παιδιά και άνδρες, τριάντα δύο χιλιάδες, μία ώρα ολόγυρα της Τριπολιτσάς. Ένας υδραίος έσφαξε ενενήντα. Έλληνες εσκοτώθηκαν εκατόν» γράφει στα Απομνημονεύματά του ο Κολοκοτρώνης.

Η εκδικητική μανία των επαναστατών εκδηλώθηκε όχι μόνο σε βάρος των Τούρκων, αλλά και των Εβραίων που είχαν δείξει εχθρική στάση απέναντι στην Επανάσταση, και των Ελλήνων που είχαν χαρακτηριστεί τουρκολάτρες, όπως ο πρόκριτος Σωτήρης Κουγιάς. Αντίθετα, οι Αλβανοί της Τριπολιτσάς αποχώρησαν συντεταγμένα με τη συνοδεία ελλήνων μαχητών, καθώς είχαν έλθει σε συμφωνία με τον ίδιο τον Κολοκοτρώνη.

Η Άλωση της Τριπολιτσάς αποτέλεσε σταθμό για την εδραίωση και την εξέλιξη της Επανάστασης. Ολόκληρη η Πελοπόννησος βρισκόταν στα χέρια των Ελλήνων, εκτός των φρουρίων, Πατρών, Μεθώνης, Κορώνης και Ναυπλίου, τα οποία πολιορκούνταν στενά.

Κατά την έναρξη της Επανάστασης η Τριπολιτσά αποτελούσε σημαντικότερο διοικητικό, στρατιωτικό και οικονομικό κέντρο της Πελοποννήσου και γενικότερα της νότιας Ελλάδας. Η πόλη είχε μεγάλη στρατηγική σημασία, αφού η θέση της επέτρεπε τον έλεγχο των οδών για τις μεγάλες πόλεις της Πελοποννήσου. Ήδη από το 1786 η Τρίπολη αποτελούσε έδρα του βιλαετιού του Μοριά με διοικητή τον "Πασά του Μορέως", τον λεγόμενο Μόρα Βαλέση. Κατά την κύρηξη της επανάστασης Μόρα Βαλέσης ήταν ο Χουρσίτ Πασάς. Το 1820 η πόλη αριθμούσε πληθυσμό μεγαλύτερο των 20.000 κατοίκων, από τους οποίους 13.000 ήταν Έλληνες, 7.000 Τούρκοι, και 400 Εβραίοι. Η πόλη διέθετε ισχυρή οχύρωση για την εποχή. Το τείχος της είχε ύψος 5-6 μέτρων, πάχος 2 μέτρων και ολικό μήκος 3.500 μέτρων. Συνολικά υπήρχαν 7 πύλες με διπλές πολεμίστρες και τάπιες (πύργοι) εξοπλισμένες με μεγάλα κανόνια και τηλεβόλα. Στο βόρειο άκρο των τειχών, πάνω σε ύψωμα (στη θέση της σημερινής Δεξαμενής) υπήρχε ένας μεγάλος προμαχώνας, η μεγάλη Τάπια.
Λίγο πριν την έκρηξη της επανάστασης, οι Τούρκοι είχαν εξαπολύσει διωγμό κατά του ελληνικού στοιχείου, φοβούμενοι για έναρξη των ελληνικών επιχειρήσεων κατά της πόλης. Ηρωϊκή υπήρξε η στάση πολλών προκρίτων και αρχιερέων που πρόσφεραν τους εαυτούς τους σαν ομήρους στις Τουρκικές αρχές, για να μη γίνει η πόλη αντικείμενο επίθεσης εκ μέρους των επαναστατών. Στη συνέχεια συνελήφθηκαν με δόλο από τον Χουρσίτ Πασά, κλείστηκαν στις φυλακές της πόλης, και πολλοί βασανίστηκαν και θανατώθηκαν.
Αμέσως μετά την έκρηξη της επανάστασης, ο Γέρος του Μοριά, σε αντίθεση με τις διαφορετικές απόψεις των άλλων στρατιωτικών αρχηγών που ετάσσοντο υπέρ της πολιορκίας και της εκπόρθησης πρώτα των μικρών μεσσηνιακών κάστρων, είχε κατανοήσει πως η κατάληψη της Τριπολιτσάς θα ήταν πρωταρχικής σημασίας γιατην επανάσταση, αφού θα επέτρεπε στις ελληνικές δυνάμεις να ελέγχουν τον Μοριά και να καταλάβουν ευκολότερα τις υπόλοιπες περιοχές. Πίστευε σθεναρά ότι δεν έπρεπε αυτές να πολυδιασπαστούν, αλλά να συγκεντρωθούν στην πολιορκία ενός μεγάλου στόχου, της Τριπολιτσάς. Εξάλλου, ο τουρκικός στρατός θα μπορούσε, με ορμητήριο την Τρίπολη, να διαλύσει τις πολιορκίες άλλων κάστρων και να καταπνίξει τον Αγώνα. Τελικά η γνώμη του επικράτησε και έτσι η κατάληψη της Τρίπολης αποτέλεσε τον πρώτο στόχο των επαναστατών.
Πριν την κύρηξη της επανάστασης ο διοικητής του Μοριά Χουρσίτ πασάς είχε εκστρατεύσει με διαταγή της Πύλης στην Ήπειρο για να καταστείλει την εξέγερση του Αλή πασά. Στη θέση του ο Χουρσίτ άφησε το Μεχμέτ Σαλίχ πασά. Με την κύρηξη της επανάστασης, ο Χουρσίτ πασάς έστειλε στο Μοριά δύναμη από 4000 Τουρκαλβανούς υπό τον Μουσταφά πασά (Μουσταφάμπεη) για να ενισχύσει την πολιορκούμενη πόλη. Ο Μουσταφάμπεης κατά την κάθοδό του προς την Τρίπολη σάρωσε όποια επαναστατική εστία βρήκε στο δρόμο του, πυρπόλησε τη Βοστίτσα (Αίγιο), έλυσε την πολιορκία του Άργους και της Ακροκορίνθου και τελικά μπήκε στην πολιορκημένη πόλη στις 6 Μαΐου του 1821. Ο Κολοκοτρώνης πάντως επέτρεψε στον Μουσταφά να περάσει δίχως μάχη, γιατί προτίμησε να έχει τους Τούρκους συγκεντρωμένους μέσα στην πόλη. Έτσι την πόλη υπεράσπιζαν συνολικά 10.000 Τουρκαλβανοί με αρχηγό τον Μουσταφάμπεη.

Για την αποτελεσματική πολιορκία της πόλης ο Κολοκοτρώνης με τους άλλους στρατιωτικούς αρχηγούς εγκατέστησε γύρω από την Τρίπολη στρατόπεδα, (στην Καρύταινα, στο Βαλτέτσι, στα Βέρβαινα, στην Πιάνα κλπ.), συγκεντρώνοντας δυνάμεις, οργανώνοντας τους αγωνιστές καθώς και τον ανεφοδιασμό τους και συντονίζοντας τις πολεμικές επιχειρήσεις γύρω από την πόλη. Συνεχείς προσπάθειες των πολιορκούμενων να διασπάσουν τον κλοιό αποτύγχαναν αφού αποκρούοντο από τους επαναστάτες που είχαν καλά οργανωθεί και οχυρωθεί στις γύρω ορεινές περιοχές του Μαινάλου και είχαν αποκλείσει τα κρίσιμα περάσματα. Οι ελληνικές δυνάμεις που λάβαιναν μέρος στην πολιορκία περιελάμβαναν 10.000 άνδρες περίπου.
Μετά τις 20 Ιουλίου του 1821 οι πολιορκούμενοι Τούρκοι είχαν φθάσει τις 15.000. Στον παραπάνω πληθυσμό προστέθηκαν στο μεταξύ και αρκετοί Τούρκοι κάτοικοι που κατέφθαναν από διάφορες περιοχές (Ζούρτσα, Ανδρίτσαινα, Καρύταινα κ.λ.π.) για να βρούν προστασία. Έτσι μαζί με τους 4.000 άνδρες του Μουσταφάμπεη, ο αριθμός των πολιορκούμενων ξεπερνούσε τις 30.000 κατοίκους και κατ' άλλους 35.000. Για να αντιμετωπίσουν την έλλειψη τροφίμων, οι Τούρκοι άρχισαν να διώχνουν από την πόλη τις ελληνικές οικογένειες.
Αποφασιστικής σημασίας για την έκβαση της πολιορκίας της Τριπολιτσάς στάθηκε η νίκη στο Βαλτέτσι (12-13 Μαΐου 1821) εναντίον ισχυρής τουρκικής δύναμης με αρχηγό το Μουσταφάμπεη. Ο Μουσταφά, επικεφαλής ισχυρού σώματος 4000 ανδρών, επεχείρησε να αιφνιδιάσει τους στρατοπεδευμένους Έλληνες στο Βαλτέτσι. Οι λίγοι υπερασπιστές του στρατοπέδου, αμύνθηκαν ηρωϊκά. Στη συνέχεια κατέφθασαν προς ενίσχυση και άλλα ελληνικά σώματα και οι Έλληνες με τους Κολοκοτρώνη, Πλαπούτα, Αναγνωσταρά και άλλους αντεπετέθηκαν και κατατρόπωσαν τους Τούρκους που υπέστησαν μεγάλη πανωλεθρία και σημαντικές απώλειες.
Μετά τη σημαντική νίκη αυτή, καθώς και τις νίκες στα Δολιανά (18 Μαΐου 1821), στα Βέρβαινα, στη Γράνα και στο Καπαρέλι, ο κλοιός άρχισε να σφίγγει γύρω από την πόλη. Τα επαναστατικά σώματα με αρχηγούς το Θ. Κολοκοτρώνη, Δ. Υψηλάντη, Δ. Πλαπούτα, Αναγνωσταρά, Γιατράκο και άλλους προωθήθηκαν και κατέλαβαν θέσεις γύρω από την Τριπολιτσά, πιάνοντας όλα τα υψώματα και αποκλείοντας όλες τις διαβάσεις. Η θέση των πολιορκούμενων είχε γίνει πια δραματική αφού η πόλη υπέφερε από αρρώστειες και από έλλειψη τροφίμων και νερού. Τότε οι Αλβανοί ήλθαν σε διαπραγμάτευση με τον Κολοκοτρώνη και μετά από συμφωνία έφυγαν υπό την προστασία του Δημ. Πλαπούτα και πέρασαν στη Ρούμελη. Και ενώ άρχιζε να διαφαίνεται η πτώση της πόλης, με τους πολιορκούμενους να έχουν αρχίσει να διαπραγματεύονται την παράδοσή της, τελικά, στις 23 Σεπτεμβρίου 1821, μετά από πεντάμηνη πολιορκία, ένα τυχαίο περιστατικό ήλθε να επιταχύνει την τελική της έκβαση. Την μέρα εκείνη μάλιστα οι Τούρκοι έκαναν σύσκεψη στο σεράϊ για να αποφασίσουν για την παράδοση της πόλης.
Ένας Τσάκωνας αγωνιστής από τον Πραστό, ο Μανώλης Δούνιας, που είχε φιλία με ένα Τούρκο τηλεβολιστή και τον επισκεπτόταν κρυφά στην τάπια του Ναυπλίου ανταλλάσσοντας τρόφιμα με τουρκικά όπλα, κατάφερε μαζί με δύο άλλους Τσάκωνες να εξουδετερώσει τους φρουρούς και να καταλάβει το τηλεβολείο. Αμέσως το έστρεψε κατά της πόλης και έβαλε κατά του σαραγιού. Ο ιστορικός Νικόλαος Σπηλιάδης, από τους σπουδαιότερους ιστοριογράφους του Αγώνα, που έζησε τα γεγονότα γράφει στα "Απομνημονεύματά" του για το περιστατικό αυτό:

"O Μανώλης Δούνιας από τον Πραστόν... 'Ήταν ημέρα Παρασκευή, εικοστή τρίτη του Σεπτεμβρίου 1821... και ο Δούνιας ανεβαίνει το τείχος επί σκοπώ να εξαγάγει τον Τούρκον... Κατόπιν τούτου έδραμον άλλοι και ανεβαίνουσιν ωσαύτως. Κατόπι δε τούτων και άλλοι, ό,τε αδελφός του Κεφάλα και ο Διονύσιος Βασιλείου, και όρμησαν τινές εν ριπή οφθαλμού εις το επί της πύλης (του Ναυπλίου) πυροβολοστάσιον, στρέφωσι τα πυροβόλα προς την πόλιν... ".

Τότε και άλλοι Έλληνες που ήταν εκεί κοντά σκαρφάλωσαν με σχοινί στα τείχη και άνοιξαν τις πύλες του Ναυπλίου και του Μυστρά. Από αυτές ξεχύθηκαν τα σώματα από τα κοντινά υψώματα της Βολιμής και του Αγίου Σώστη υπό τους Κεφάλα, Ζαφειρόπουλο, Παπαπαναστάση και άλλους που σύντομα άνοιξαν όλες τις καστρόπορτες από όπου εφόρμησαν και οι υπόλοιπες ελληνικές δυνάμεις. Οι Τούρκοι πρόβαλαν λυσσασμένη αντίσταση και έγινε φοβερή μάχη σώμα με σώμα στους δρόμους της πόλης. Οι επαναστάτες όμως ήσαν πλέον ασυγκράτητοι και παθιασμένοι και κατάφεραν γρήγορα να εξουδετερώσουν κάθε αντίσταση.
Πολλοί Τούρκοι οχυρώθηκαν στα σπίτια από όπου απεγνωσμένα αμύνοντο, αλλά οι επαναστάτες έβαζαν φωτιά και τους έκαιγαν ή τους ανάγκαζαν να βγούν. Στο τέλος έπεσε και η μεγάλη Τάπια, τελευταίο σημείο αντίστασης των Τούρκων. Επακολούθησε ανηλεής σφαγή των Τούρκων, στρατιωτών και αμάχων, από τους διψασμένους για εκδίκηση Έλληνες - παρά τις προσπάθειες αρκετών οπλαρχηγών να διασώσουν τους αιχμαλώτους-, και η Τριπολιτσά παραδόθηκε στις φλόγες. Ο Κολοκοτρώνης πάντως τήρησε την υπόσχεσή του στον αρχηγό των Αλβανών Αχμέτ Μπέη να μην πειράξει όσους Αλβανούς απέμειναν στην πόλη, τους οποίους και άφησε να φύγουν για την Ήπειρο. Από την εκδικητική μανία των Ελλήνων πέρασαν και ορισμένοι Έλληνες κάτοικοι που είχαν αντιταχθεί στην Επανάσταση, καθώς και οι Εβραίοι της πόλης, αφού οι επαναστάτες δεν είχαν ξεχάσει τη συμμετοχή των Εβραίων στη πρόσφατη διαπόμπευση στην Πόλη του πτώματος του Γρηγορίου του Ε'. Ο Γενναίος, γιος του Θεόδωρου Κολοκοτρώνη, γράφει στα "Υπομνήματα" (1821-1827) για άλωση της Τριπολιτσάς:
"Οι Έλληνες εν διαστήματι τριών ημερών εφόνευσαν υπέρ τους 5.000 μαχητάς και ηχμαλώτισαν υπέρ τους 7300 παντός γένους και ηλικίας και εκ των 13.000 εντοπίων και ξένων οίτινες ήτον εις Τρίπολιν, μόλις 1.500 Αλβανοί κατ' έλεος του Κολοκοτρώνη, εσώθησαν, οίτινες συνοδευθέντες υπό τον Πλαπούτα μέχρι της Βοστίτσας, ασφαλώς απεβιβάσθησαν εις την Ρούμελην. Έλληνες εις την περίστασιν ταύτην εφονεύθησαν περί τους 150".
Η άλωση της Τριπολιτσάς υπήρξε αποφασιστικής σημασίας για την εδραίωση και την εξέλιξη της Επανάστασης, ενώ τόνωσε σημαντικά το ηθικό των εξεγερμένων Ελλήνων. Η πιο σημαντική εστία τουρκικής αντίστασης στη νότια Ελλάδα είχε πλέον εξαλειφθεί, ενώ οι επαναστατικές δυνάμεις μπορούσαν πλέον να στραφούν προς άλλα τουρκοκρατούμενα οχυρά και πόλεις. Στα χέρια των Ελλήνων περιήλθαν χιλιάδες όπλα και μεγάλες ποσότητες πολεμοφοδίων που θα τα χρησιμοποιούσαν για ενίσχυση του αγώνα σε άλλε

ΣΦΑΓΗ ΣΤΗΝ ΤΡΙΠΟΛΙΤΣΑ

οι θρησκείες χρησιμοποιούν τους ανθρώπινους μύθους και τους μετατρέπουν σε φριχτές «Μεγάλες Αλήθειες» που σκλαβώνουν και αιματοκυλίζουν τους ανθρώπους.

Ψάχνοντας μια αντιπρόταση στις θρησκείες, μοιραία κανείς αναλογίζεται την ελευθερία – εξάλλου με τούτη τη λέξη ορίζουμε τον αντίποδα της σκλαβιάς.

Μα η ελευθερία (η δυνατότητα να υπάρχουμε δίχως αφέντες) όσο προσπαθείς να την ζυγώσεις, μοιάζει με μαγική εικόνα – ή με τον ίσκιο της μυθικής Ευρυδίκης - για αιώνες η φιλοσοφία πασχίζει να την περιγράψει, να την καταστήσει κάτι χειροπιαστό, κάτι περισσότερο από ένα όνειρο, μια αυταπάτη, έναν θαμπό αντικατοπτρισμό που ωστόσο δίνει ένα νόημα στη ματαιότητά μας.

Πιθανώς για αυτό να γοητεύει τόσο πολύ τους ανθρώπους – για τον ίδιο λόγο που τους τρομάζει – γιατί η ελευθερία είναι μια παρτίδα που πρέπει να ρισκάρουν αφήνοντας κατά μέρος βεβαιότητες, γιατί είναι ένα κομμάτι της τραγωδίας τους – δηλαδή είναι ένα κομμάτι της ζωής που έχουν να ζήσουν.



Κι όμως, εδώ και διακόσια χρόνια, μια από τις χειρότερες στρεβλώσεις της ανθρώπινης ιστορίας, ο εθνικισμός, καπηλεύτηκε ετούτη τη μεταιχμιακή και διαρκώς αναζητούμενη ανθρώπινη ελευθερία και την έκανε πρόσχημα και σύνθημα σφαγών, μακελειού, μίσους και θανάτου.

Συμβαίνει με όλες τις ωραίες λέξεις (και με όλους τους ωραίους μύθους) : γίνονται εύκολα αφιόνι που μετατρέπει τους ανθρώπους σε δολοφόνους.

Παρόμοια και η ελευθερία : διαστρεβλώθηκε, βιάστηκε, έγινε πρόφαση για γενοκτονίες και ολοκαυτώματα, για ομαδικούς τάφους σφαγμένων, για μνημεία που δοξάζουν εγκλήματα και φονιάδες, για γιορτές και παρελάσεις μίσους.

Κι αν οι θρησκείες αιματοκυλίζουν τους ανθρώπους για να τους κρατήσουν υποχείρια τους τα τελευταία χίλια εφτακόσια χρόνια, οι φονικοί εθνικισμοί ήρθαν στο ξεκίνημα του 19ου αιώνα για να συμπληρώσουν το παμπάλαιο έργο των θρησκειών:για να ρημάξουν το σώμα και να σκλαβώσουν τον νου. Κι εκεί που οι θρησκείες βάζουν τη «Σωτηρία», οι εθνικισμοί βάζουν, δυστυχώς, την «Ελευθερία», έτσι με κεφαλαίο Εψιλον…..

Δεν υπάρχει χώρα που να μην έχει διαπράξει εθνικιστικά εγκλήματα, που να μην έχει στα θεμέλια της εθνικής βιτρίνας (στο σκοτεινό υπόγειο της, έγραψα άλλοτε) της πτώματα αθώων. Φυσικά όλοι μιλούμε για τα εγκλήματα των άλλων – για τα δικά μας βυθιζόμαστε στη βολική σιωπή.

Ίσως θα ξανασταθώ (για ακόμη μια φορά) σε μια ιστορία που όλοι όσοι ζούμε στην Ελλάδα την ξέρουμε μα δεν μιλάμε για αυτήν: είναι μια ιστορία φρίκης που για δύο αιώνες ένας ολόκληρος λαός πασχίζει (αλίμονο, εντελώς συνειδητά) να τη μετατρέψει σε «σελίδα δόξας».

Τα γεγονότα είναι γνωστά: στις 22 Σεπτεμβρίου του 1821 οι δυνάμεις των επαναστατημένων Ελλήνων υπό την αρχηγία του Θεόδωρου Κολοκοτρώνη καταλαμβάνουν την Τριπολιτσά, όπου έχουν συγκεντρωθεί περίπου 40.000 Τούρκοι και Εβραίοι της Ηπειρωτικής Πελοποννήσου και μαζί τους 1500 ένοπλοι Αρβανίτες (ετούτοι οι τελευταίοι αποτελούν και την ουσιαστική άμυνα της πόλης).

Η σφαγή που ακολουθεί είναι από τις μεγαλύτερες (πιθανώς η μεγαλύτερη) που γνώρισε ποτέ η Πελοπόννησος:επί τρεις ημέρες οι Έλληνες σφαγιάζουν τους αμάχους Τούρκους και Εβραίους, τις γυναίκες, τα παιδιά και τα βρέφη (αφού προηγουμένως βιάσανε, βασάνισαν, εκπαραθύρωσαν, κάψανε, λιώσανε κεφάλια μωρών σε τοίχους – δηλαδή : κάνανε το «ιερό χρέος τους» σύμφωνα με τα ελληνικά σχολικά βιβλία).

Ο, εκ των θεμελιωτών του φιλελληνικού κλίματος στην Δυτική Ευρώπη, περιηγητής και ιστορικός Φρανσουά Πουκεβίλ δεν διστάζει να γράψει ότι «μονάχα αν βάλει κανείς στον νου τους τι χειρότερες βιβλικές καταστροφές όπου σφάζανε ακόμη και τα κατοικίδια ζώα, θα έχει μια πιο πιστή εικόνα της σφαγής της Τριπολιτσάς».

Ο ηθικός αυτουργός της σφαγής Θεόδωρος Κολοκοτρώνης (αφού φρόντισε να διαφύγουν σώοι οι 1500 οπλισμένοι Αρβανίτες, με τους οποίους είχε κάνει συμφωνία – γεγονός που αποδεικνύει πως είχε τον απόλυτο έλεγχο του ασκεριού του) μιλάει στα Απομνημονεύματά του (τα οποία υπαγόρευσε το 1839 στον Γεώργιο Τερτσέτη) με πρωτοφανή ειλικρίνεια (και εντυπωσιακή λακωνικότητα): το ασκέρι όπου ήτον μέσα το ελληνικό έκοβε και εσκότωνε από Παρασκευή έως Κυριακή, γυναίκες, παιδιά και άντρες, 32.000, μια ώρα ολόγυρα της Τριπολιτσάς….(βλ. Διήγησις συμβάντων της Ελληνικής φυλής, Απομνημονεύματα Κολοκοτρωναίων, Εκδόσεις Νάστου, τόμος 1, σελ 112).

Για να αισθητοποιήσουμε τον αριθμό των σφαγμένων, θυμίζω τα σκοτωμένα παιδιά του σχολείου στο Μπεσλάν ήταν 600, οι νεκροί της 11ης Σεπτεμβρίου του 2001 περίπου 4.000, οι νεκροί της Σάμπρα και Σατίλα 2.000, οι νεκροί της Σεμπρένιτσα περίπου 7.000….



Η σφαγή της Τριπολιτσάς ήταν εξαρχής αδιαμφισβήτητο γεγονός (για να το αρνηθεί κάποιος θα έπρεπε να βγάλει τρελούς όλους τους έλληνες και ξένους ιστορικούς, αλλά και τον ίδιο τον Κολοκοτρώνη, μαζί του και τον Τερτσέτη): μοιραία ολάκερη η επίσημη «ελληνική ιστοριογραφία» (δηλαδή, η «ελληνική» εκδοχή της αλήθειας) επιχείρησε να βρει ηθική υπόσταση στη σφαγή (!) αποδίδοντας την στη «δίκαιη αγανάκτηση των Ελλήνων γι τα 400 χρόνια της σκλαβιάς», υποσημειώνοντας πως «όλα δείχνουν ότι οι νεκροί δεν ήταν 32.000 αλλά μέχρι 12.000», θαρρείς και 12.000 νεκροί είναι ένα «νόμιμο» νούμερο σφαγμένων αμάχων (ο θλιβερός αυτός ισχυρισμός έχει την ακόμη θλιβερότερη συνέχεια ότι ο «Γέρος» είχε ξεμωραθεί ελαφρώς όταν υπαγόρευε στον Τερτσέτη). Γενικό συμπέρασμα όλων αυτών: ναι μεν η σφαγή έγινε, αλλά ούτε ο Κολοκοτρώνης έφταιγε, διότι ήταν «ανήμπορος να ελέγξει το δίκαιο μένος του στρατού του, μόλο που το προσπάθησε», ούτε το ασκέρι των σφαγιαστών έφταιγε, διότι «είχε στην πλάτη του τετρακόσια χρόνια σκλαβιάς»….. Ποιος έφταιγε, λοιπόν: αλίμονο, κατά την κυρίαρχη εκδοχή του εθνοφασισμού έφταιγαν οι ίδιοι οι σφαγμένοι, οι άμαχοι, οι γυναίκες και τα βρέφη, διότι ήσαν «μιαρά σκυλιά»…..



Φυσικά όλα αυτά είναι χονδροειδέστατα ψέματα τα οποία (κι αυτό είναι το χειρότερο) πέρασαν στο θυμικό της συντριπτικής πλειοψηφίας ενός ολόκληρου λαού, στην εκπαίδευση και στη λογοτεχνία, στην καθημερινή ρητορική μας.

Ένα από τα χαρακτηριστικά του εθνοφασισμού είναι η λατρεία του απόλυτου παραλόγου: όλοι ξέρουμε πως η σφαγή των 32.000 αμάχων Τούρκων και Εβραίων έγινε με συνειδητή απόφαση του Κολοκοτρώνη – πολλοί φιλέλληνες (ενδεικτικά αναφέρω τον Σάμουελ Χάου) μιλούν για υφαρπαγή και διαγούμισμα των περιουσιών των Τούρκων από μέρους του Κολοκοτρώνη ή της Μπουμπουλίνας.

Ωστόσο η υφαρπαγή και το διαγούμισμα τω τουρκικών περιουσιών, ήταν εφικτά (πιθανώς και αποδοτικότερα) και χωρίς την σφαγή των 32.000 – έτσι το ερώτημα του γιατί αποφασίστηκε μια σφαγή (η οποία μάλιστα κινδύνευε να αμαυρώσει οριστικά την εικόνα των Ελλήνων στο εξωτερικό) παραμένει ανοιχτό.

Η απάντηση είναι προφανής – και εξαιρετικά πικρή: ο Κολοκοτρώνης πίστευε (και όχι μόνον αυτός) πως για να αναγνωριστεί η Ελληνική Επανάσταση έπρεπε να δημιουργηθεί άμεσα μια «εθνικώς καθαρή ελληνική επικράτεια». Αυτή η «επικράτεια» δεν μπορούσε να ήταν άλλη από την Πελοπόννησο: ο τουρκικός και εβραϊκός πληθυσμός της είχε συγκεντρωθεί κατά πρώτο λόγο στην Τριπολιτσά και κατά δεύτερο στα λιμάνια του Ναυπλίου και της Μεθώνης. Ως εκ τούτου, μια καθολική σφαγή (την οποία επί της ουσίας δεν μπορούσαν να διανοηθούν οι γερλίσιοι Τούρκοι (δηλαδή: οι Τούρκοι που για αιώνες ζούσαν στην Πελοπόννησο) θα προκαλούσε την άμεση φυγή όσων είχαν συγκεντρωθεί σε Ναύπλιο και Μεθώνη – άρα η Πελοπόννησος θα γινόταν «ελληνική επικράτεια» μέσα σε λίγες μέρες. Τα υπόλοιπα ήταν ευκολότερα: το ασκέρι των Ελλήνων μπήκε ασύδοτο στην Τριπολιτσά για να κόψει και να σκοτώσει – και σταμάτησε μονάχα όταν έσφαξε όλους τους ανθρώπους και όλα τα ζώα….

Ο Κολοκοτρώνης παρουσιάζει τον εαυτό του στα «Απομνημονεύματα» να μην κάνει επί τρεις μέρες την παραμικρή προσπάθεια να σταματήσει τη σφαγή (ούτε καν μια υποκριτική, έστω, επίκληση πριν ή κατά τη διάρκεια της σφαγής) – κι όταν τελειώσει το μακελειό, μονάχα τότε μπαίνει στην Τριπολιτσά για να σταθεί νικητής στον πλάτανο της πλατείας. Μα πώς ονομάζεται αυτό; «Άλωση», «Πτώση», «Απελευθέρωση», όπως μας έμαθαν στα σχολεία μας; Όχι ονομάζεται σφαγή και εθνοκάθαρση.



Ανοίγουμε τα λεξικά: «Εθνοκάθαρση, η βίαιη μετακίνηση των μελών μιας εθνότητας από μια περιοχή ή και ο μαζικός αφανισμός τους, η εξόντωσή τους».

Ας μην παίζουμε με τις λέξεις: αυτό που έγινε στην Τριπολιτσά εκείνον τον Σεπτέμβριο του 1821 είναι ο απόλυτος ορισμός της εθνοκάθαρσης. Διόλου μη αναμενόμενο: η προσχώρηση των ανθρώπων στον εθνικισμό δεν είναι τίποτε άλλο από μια ιστορία διαρκών εθνοκαθάρσεων – που με την σειρά τους γεννούν εθνοκαθάρσεις.

Δεν είναι τυχαίο πως μετά από την Τριπολιτσά, η εθνοκάθαρση έγινε η κυρίαρχη βαλκανική πρακτική (ας πούμε: τι πήγε να εφαρμόσει ο Ιμπραήμ της Αιγύπτου και πάλι στην Πελοπόννησο, μόλις τέσσερα χρόνια αργότερα, τούτη τη φορά επί των Ελλήνων. Αρκεί κανείς να διαλέξει μια τυχαία περίοδο, ας πούμε τα χρόνια 1912-1922 και να αναλογιστεί τι έγινε στα Βαλκάνια και στη Μικρά Ασία (ας πούμε, το πώς «εκκαθάρισαν» - διάβαζε: σφάγιασαν – οι Τούρκοι διαδοχικά Αρμενίους, Ποντίους και Μικρασιάτες Έλληνες, ή το πώς επιχείρησαν να «εκκαθαρίσουν» οι Έλληνες τους Μικρασιάτες Τούρκους την τριετία 1919-1922), για να διαπιστώσει το πλέγμα της φρίκης: κάθε φενακισμένη «εθνική γιορτή», κάθε τρομερή «παρέλαση», κάθε απαίσια «επέτειος νίκης» του ενός «έθνους» σημαίνει την καταστροφή, την εθνοκάθαρση, τον χαλασμό ενός λαού – μια αλλόκοτη τραγωδία αιώνων που κρατά γερά μέχρι σήμερα..



Συχνά γυρίζουμε στην ποίηση για να σκεφτούμε τις λέξεις: ο Σεφέρης στην ‘Ελένη» μιλά για τον παλιό δόλο των θεών. Ωστόσο – το έχω γράψει κι άλλη φορά – για μένα τουλάχιστον δεν υπάρχει κανένας δόλος των θεών – υπάρχουν αποφάσεις και επιλογές των ανθρώπων. Δυστυχώς εμείς είμαστε που επιλέγουμε και αποφασίζουμε την προσχώρησή μας στο εθνικιστικό μίσος. Κι έχουμε να το σκεφτούμε: ποιος διανοητικός μηχανισμός μας οδηγεί σε τόσην απανθρωπιά

πάνω από ένα χρόνο πριν.

τελεια τα βιντεο!!!!!

ΜΠΟΡΩ ΝΑ ΠΩ ΚΑΤΑΠΛΗΚΤΙΚΑ