ΕΝΟΤΗΤΑ 7

Ρηματική φράση - ονοματική φράση

Ρηματική φράση ονομάζουμε ένα ρήμα μαζί με λέξεις που συμπληρώνουν την σημασία του, όπως είναι το αντικείμενο, το κατηγορούμενο και οι εμπρόθετοι ή επιρρηματικοί προσδιορισμοί.

Π.χ.: Προωθώ νέους τρόπους στην διδασκαλία

Ονοματική φράση ονομάζουμε ένα τουλάχιστον όνομα (ουσιαστικό ή αντωνυμία ή μέρος του λόγου που μπορεί να χρησιμοποιηθεί ως ουσιαστικό) με λέξεις που συμπληρώνουν την σημασία του, όπως άρθρο, επίθετο, αριθμητικό, αντωνυμία κτλ.

Π.χ.: Προσφορά αφιλοκερδούς συναυλίας στους σεισμόπληκτους.

Πώς μετατρέπουμε μια ρηματική φράση σε oνoματική;

Αντικαθιστούμε το ρήμα με το ουσιαστικό που εκφράζει το νόημα του ρήματος κάνοντας τις απαραίτητες αλλαγές στις υπόλοιπες λέξεις: Π.χ.: Προωθώ νέους τρόπους στην διδασκαλία Προώθηση νέων τρόπων διδασκαλίας

Πώς μετατρέπουμε μια oνoματική φράση σε ρηματική;

Αντικαθιστούμε το ουσιαστικό με το ρήμα που έχει την ίδια σημασία κάνοντας πάλι τις απαραίτητες αλλαγές στις υπόλοιπες λέξεις:

Π.χ.: Προσφορά αφιλοκερδούς συναυλίας στους σεισμόπληκτους. Προσφέρεται αφιλοκερδής συναυλία στους σεισμόπληκτους

Άσκηση: Να μετατρέψεις τις παρακάτω ονοματικές φράσεις σε ρηματικές κι αντίστροφα:

α. Καταστρέφονται οι καλλιέργειες. Καταστροφή των καλλιεργειών

β. Υπολογίζονται οι ζημιές. __________________________________

γ. Αποκλεισμός χωριών στον Ψηλορείτη. __________________________________

δ. Καλλιέργεια νέων ποικιλιών ντομάτας. __________________________________

ε. Εξάγονται εσπεριδοειδή. __________________________________

Πώς κλίνονται τα επίθετα σε –ής, -ής, -ές

ΑΡΣΕΝΙΚΟ		ΘΗΛΥΚΟ		ΟΥΔΕΤΕΡΟ
Ενικός αριθμός
Ον.	ο ακριβής		η ακριβής		το ακριβές
Γεν.	του ακριβούς		της ακριβούς		του ακριβούς
Αιτ.	τον ακριβή		την ακριβή		το ακριβές
Κλητ.	- ακριβή		- ακριβή		- ακριβές
Πληθυντικός αριθμός
Ον.	οι ακριβείς		οι ακριβείς		τα ακριβή
Γεν.	των ακριβών		των ακριβών		των ακριβών
Αιτ.	τους ακριβείς		τις ακριβείς		τα ακριβή
Κλητ.	- ακριβείς		- ακριβείς		- ακριβή

Στο δικό σας κείμενο μην ξεχάσετε να πείτε:


* Ποιος και πού ήταν αυτός ο χώρος.
* Πώς ήταν η εξωτερική και η εσωτερική του εμφάνιση.

* Πώς και με ποια ευκαιρία, γνωρίσαμε αυτόν το χώρο.

* Ποιοι άλλοι εκτός από εμάς είχαν σχέση με αυτό το χώρο, ποιους συναντούσαμε και τι κάναμε εκεί.
* Πώς νιώθουμε και ποιες σκέψεις κάναμε κάθε φορά που βρισκόμαστε σ΄ αυτό το χώρο.

Στο κείμενο σας χρησιμοποιείστε μερικές μεταφορές και εικόνες για να περιγράψετε καλύτερα την προσωπική σας διάθεση



]

ΚΥΡΙΟΛΕΞΙΑ - ΜΕΤΕΦΟΡΑ ΓΡΑΜΜΑΤΙΚΗ Ο.Ε.Δ.Β ΣΕΛ. 209
[Πρέπει να είστε εγγεγραμμένοι και συνδεδεμένοι για να δείτε αυτόν το σύνδεσμο.]

Έκοψε το χαρτόνι με ψαλίδι.

Κυριολεξία/μεταφορά



Το κουδούνι έκοψε το παιχνίδι στη μέση.

Κυριολεξία/μεταφορά



Ο ελέφαντας είναι βαρύς.

Κυριολεξία/μεταφορά



Ο φετινός χειμώνας είναι βαρύς.

Κυριολεξία/μεταφορά



Έλαμπε από τη χαρά της επειδή κέρδισε € 1000.

Κυριολεξία/μεταφορά



Τα αστέρια λάμπουν στον ουρανό.

Κυριολεξία/μεταφορά



Άνοιξα το παράθυρο για να μπει αέρας στο δωμάτιο.

Κυριολεξία/μεταφορά





Άνοιξα το παράθυρο του μυαλού μου και θυμήθηκα τα παιδικά μου χρόνια.

Κυριολεξία/μεταφορά

ΑΠΛΕΣ - ΕΠΑΥΞΗΜΕΝΕΣ ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ ΓΡΑΜΜΑΤΙΚΗ Ο.Ε.Δ.Β. ΣΕΛ 186
[Πρέπει να είστε εγγεγραμμένοι και συνδεδεμένοι για να δείτε αυτόν το σύνδεσμο.]

Απλή πρόταση είναι αυτή που έχει:
υποκείμενο και ρήμα αμετάβατο
υποκείμενο, συνδετικό ρήμα και κατηγορούμενο
υποκείμενο, ρήμα και αντικείμενο
Επαυξημένη είναι αυτή που έχει εκτός από τους κύριους όρους της πρότασης( υποκείμενο, ρήμα, αντικείμενο, κατηγορούμενο) και κάποιον επιπλέον προσδιορισμό ή προσδιορισμούς είτε στο όνομα είτε στο ρήμα( επίθετα, επιρρήματα, εμπρόθετες φράσεις κλπ)

Παράδειγμα:

Τα παιδιά της ΣΤ΄τάξης παίζουν ( απλή πρόταση)
Τα παιδιά της ΣΤ΄τάξης παίζουν στην αυλή του σχολείου πολύ ( επαυξημένη)

Κείμενο: Τριάντα εννιά καφενεία και ένα κουρείο Βιβλίο Μαθητή Μέρος Β΄ σελ. 14-19

Η συγγραφέας Φωτεινή Φραγκούλη συγκεντρώνει κείμενα από τα παιδιά της Στ΄ τάξης του σχολείου σας με θέμα: «Ένας χώρος όπου έχω περάσει πολύ καλά ή καθόλου καλά»

Στο δικό σας κείμενο μην ξεχάσετε να πείτε: (Στο τέλος να θυμάστε ότι θα το αξιολογήσετε)
 Ποιος και πού ήταν αυτός ο χώρος.
 Πώς ήταν η εξωτερική και η εσωτερική του εμφάνιση.
 Πώς και με ποια ευκαιρία, γνωρίσαμε αυτόν το χώρο.
 Ποιοι άλλοι εκτός από εμάς είχαν σχέση με αυτό το χώρο, ποιους συναντούσαμε και τι κάναμε εκεί.
 Πώς νιώθουμε και ποιες σκέψεις κάναμε κάθε φορά που βρισκόμαστε σ΄ αυτό το χώρο. Στο κείμενο σας να χρησιμοποιήσετε μερικές μεταφορές και εικόνες για να περιγράψετε καλύτερα την προσωπική σας διάθεση


....................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................

ΓΙΑ ΝΑ ΕΙΝΑΙ Η ΠΕΡΙΓΡΑΦΗ ΜΑΣ ΠΙΟ ΖΩΝΤΑΝΗ ΚΑΙ ΟΛΟΚΛΗΡΩΜΕΝΗ ΧΡΗΣΙΜΟΠΟΙΟΥΜΕ:
ΕΠΙΘΕΤΑ (παλιά, πέτρινα, ξύλινα ...)
ΤΟΠΙΚΟΥΣ ΠΡΟΣΔΙΟΡΙΣΜΟΥΣ (τοπικά επιρρήματα, επιρρηματικές ή εμπρόθετες φράσεις που
δείχνουν τόπο)
ΧΡΟΝΟ ΕΝΕΣΤΩΤΑ (Όταν αναφερόμαστε σε χώρο με τον οποίο έχουμε προσωπική σχέση
χρησιμοποιούμε α΄πρόσωπο π.χ. Θέλω να ... , Το βράδυ τρώγαμε..
ή γ΄πρόσωπο όταν αναφερόμαστε σε χώρο με τον οποίο δεν έχουμε
προσωπική σχέση π.χ. Η αυλή είναι .... )
ΠΑΡΕΛΘΟΝΤΙΚΟΥΣ ΧΡΟΝΟΥΣ (Όταν αναφερόμαστε σε γεγονότα που συνέβησαν σε αυτό το
χώρο)

ΚΑΛΟΚΑΙΡΙ ΚΑΙ ΔΕΡΠΑΝΙ ...........



[Πρέπει να είστε εγγεγραμμένοι και συνδεδεμένοι για να δείτε αυτή την εικόνα.]το μπερεκέτι : τούρκικη λέξη, αφθονία υλικών αγαθών και ιδίως καλή σοδειά.
ο τέντζερης : τούρκικη λέξη, κατσαρόλα συνήθως χάλκινη
σεργιανίζω : τούρκικη λέξη, βγαίνω βόλτα, γυρίζω στους δρόμους χωρίς συγκεκριμένο σκοπό.
ο μαχαλάς : τούρκικη λέξη, γειτονιά ή συνοικία
ο μπαχτσές : τούρκικη λέξη, κήπος, περιβόλι.
η τσακμακόπετρα: τούρκικη λέξη, είδος πέτρας που παράγει σπινθήρες, όταν τη χτυπάμε με ένα πολύ σκληρό αντικείμενο
το καμουτσίκι : είδος μαστιγίου για να χτυπούν τα ζώα για να προχωρήσουν

Το παραπάνω κείμενο είναι απόσπασμα από ένα παιδικό ημερολόγιο, δυο παιδιών, ενός χωριού της Ρούμελης (Στερεά Ελλάδα). Μπορούμε να το χωρίσουμε σε δύο μεγάλες ενότητες. Η πρώτη θα περιέχει τις αγροτικές δραστηριότητες του χωριού και η άλλη τα έθιμα που γίνονταν κάθε χρόνο στο χωριό.

1η ενότητα: Αγροτικές δραστηριότητες

"Δευτέρα 1η Ιουνίου, δηλαδή του Θεριστή, 1950",
"1η Ιουνίου, αργά το βράδυ"
"Πέμπτη 10 Ιουλίου, του Αλωνάρη"

Τον Ιούνιο , ο λαός μας τον λέει και θεριστή , γιατί τότε γίνεται το θέρισμα , η σημαντικότερη , ίσως , δουλειά του γεωργού , τότε αρχίζει να ...σοδεύει , τότε νοιώθει να δικαιώνονται οι κόποι του.
Ο θερισμός πρέπει να γίνει γρήγορα , για το φόβο της βροχής . Θέλει σβελτάδα και προκοπή . Ο λαός , θέλοντας να δείξει πόσο απαιτητική δουλειά είναι , είπε : " θέρος , τρύγος , πόλεμος". Βέβαια , αναφέρεται στην εποχή που θέριζαν με το δρεπάνι , κάτω απ' το καυτερό λιοπύρι, κι όχι στη σημερινή , που οι θεριστικές μηχανές ορμάνε στους κάμπους και θερίζουν χιλιάδες στρέμματα σε μια μέρα . Την εποχή εκείνη , λοιπόν , οι θεριστάδες έπιαναν μια μια αρμαθιά στάχυα και τα θέριζαν με το δρεπάνι , πίσω τους οι γυναίκες τα έδεναν σε δεμάτια χρησιμοποιώντας πάλι στάχυα , σκληρή δουλειά μες το καλοκαίρι !

Ο θερισμός χθες και σήμερα...

Ένα μήνα αργότερα είναι το αλώνισμα. Γι΄αυτό και ο Ιούλιος λέγεται και Αλωνάρης.
Στα παλιότερα χρόνια το αλώνισμα γινόταν με βόδια, αλλά αντικαταστάθηκαν από άλογα γιατί ήταν πολύ δυσκίνητα.
Απλώνονται πάνω στο στρογγυλό αλώνι τα δεμάτια, κόβονται τα δεματικά και σκορπίζονται τα χερόβολα σε όλο το χώρο του αλωνιού. Στο κέντρο του βρίσκεται ο στρίγερος , που είναι ένα χοντρό και γερό ξύλο, συνήθως από πουρνάρι, μπηγμένο στο χώμα και στερεωμένο καλά. Πάνω του δένεται η τριχιά, που κρατά τα ζώα όταν γυρνάνε πάνω στο αλώνι. O αγωγιάτης, έτσι λέγεται αυτός που ακολουθεί τα ζώα στο αλώνι, κρατά μια βίτσα στα χέρια, την χτυπά στον αέρα για να τα φοβίζει και να τρέχουν. Η κίνηση των ζώων γίνεται και προς τις δυο κατευθύνσεις. Το σκοινί του στρίγερου μαζεύεται πάνω του ενώ τα ζώα τρέχουν και έτσι πατούν τα χερόβολα σε όλο το αλώνι απ' έξω προς τα μέσα. Ύστερα τα αλλάζουν. Το ζώο που ήταν απέξω έρχεται μέσα και έτσι το σκοινί απλώνει. Το αλώνισμα συνεχίζεται μέχρις ότου τα χερόβολα γίνουν άχυρο και φυσικά βγει ο καρπός από τα στάχυα. Ύστερα γίνεται το μάζεμα. Η συγκέντρωση του αλωνιού στο στρίγερο σε σωρό. Μετά το μεσημέρι γίνεται το λίχνισμα. Ο αέρας που φυσά βοηθά σ' αυτή τη δουλειά. Με τα δικράνια πετάνε ψηλά το άχυρο για να διαχωριστεί από τον καρπό. Ο αέρας το μεταφέρει στην άκρη του αλωνιού. Χρησιμοποιούν ακόμη τα ξύλινα φτυάρια και φυσικά το δριμόνι (μεγάλο κόσκινο) για το κοσκίνισμα του καρπού. Ο καρπός λιάζεται και αποθηκεύεται στα κασόνια ή στα ματαράτσια (μεγάλα υφαντά σακιά). Έτσι ολοκληρώνεται η επίπονη εργασία του αλωνισμού.

Το αλώνισμα χθες και σήμερα...

[Πρέπει να είστε εγγεγραμμένοι και συνδεδεμένοι για να δείτε αυτή την εικόνα.]

2η ενότητα : Τα έθιμα

"25 Ιουνίου", "15 Ιουλίου"

Τα έθιμα που παρουσιάζονται είναι η "Καλλινίτσα" και τα πανηγύρια.

Η "Καλλινίτσα", γίνεται 25 Ιουνίου για τον Αϊ - Γιάννη τον Κλήδονα, στο δρόμο. Είναι κάποια κοπέλα ανύπανδρη που όλα τα κορίτσια του χωριού την ντύνουν και τη στολίζουν. Είναι η "νύφη" του Αϊ- Γιάννη του Κλήδονα. Την παραμονή του Αϊ-Γιαννιού, οι ανύπανδρες κοπέλες μαζεύονται σε ένα από τα σπίτια του χωριού, όπου αναθέτουν σε κάποιο μέλος της συντροφιάς, συνήθως σε μια κοπέλα της οποίας και οι δύο γονείς είναι εν ζωή, να φέρει από το πηγάδι ή την πηγή το "αμίλητο νερό". Η ονομασία αυτή οφείλεται στο γεγονός ότι η εν λόγω κοπέλα και η συνοδεία της πρέπει να ολοκληρώσουν την αποστολή αυτή, τηρώντας απόλυτη σιωπή. Στα νησιά, το αμίλητο νερό είναι συχνά θαλάσσιο, οπότε και πρέπει να συλλεχθεί από σαράντα κύματα. Επιστρέφοντας στο σπίτι όπου τελείται ο κλήδονας, το νερό αδειάζεται σε πήλινο -ως επί το πλείστον- δοχείο, στο οποίο η κάθε κοπέλα ρίχνει ένα αντικείμενο, το λεγόμενο ριζικάρι. Συνήθως, πρόκειται για κάποιο προσωπικό αντικείμενο, συχνά μάλιστα πολύτιμο. Στη συνέχεια, το δοχείο σκεπάζεται με κόκκινο ύφασμα, το οποίο δένεται γερά με ένα κορδόνι ("κλειδώνεται", παρετυμολογία του κλήδονα που εξηγεί το γεγονός ότι σε μερικά μέρη της Ελλάδας τοποθετείται λουκέτο στο κορδόνι) και τοποθετείται σε ταράτσα ή άλλο ανοιχτό χώρο. Εκεί παραμένει όλη τη νύχτα υπό το φως των άστρων, για να "ξαστριστεί". Οι κοπέλες επιστρέφουν ύστερα στα σπίτια τους. Λέγεται ότι τη νύχτα αυτή θα δουν στα όνειρά τους το μελλοντικό τους σύζυγο.
Στις 24 του μηνός τυχαίνει η ακμή του θέρους, οι θερινές αλλαγές του ήλιου, που είναι μια σημαντική, αλλά μερικές φορές κι επικίνδυνη αλλαγή του χρόνου, κυρίως για τους γεωργούς. Γι’ αυτόν ακριβώς το λόγο ορισμένες συνήθειες των αρχαίων, σχετικές με το θερινό ηλιοστάσιο, διατηρήθηκαν μέχρι σήμερα.
Μια τέτοια συνήθεια είναι κι οι φωτιές τ’ Αϊ -Γιαννιού που άναβαν στους δρόμους, στις 24 Ιουνίου το βράδυ, και πηδούσαν πάνω απ’ αυτές. Το πήδημα πάνω από τις φλόγες ήταν για τους αρχαίους ένα έθιμο καθαρτήριο και «διαβατήριο». Μ’ αυτόν τον τρόπο καθαρίζονταν, με τη δύναμη της φωτιάς, κι έτσι, δυνατοί και καθαροί έμπαιναν στη νέα περίοδο που άρχιζε.




Δραστηριότητα

Όπως παρατήρησες στα παραπάνω, γίνεται μια περιγραφή από πράξεις. Κοινωνικά γεγονότα, εκδηλώσεις και έθιμα.
Ακολούθησε και συ ένα τέτοιο σχεδιάγραμμα, των δυο παραπάνω ενοτήτων και περίγραψε ένα κοινωνικό γεγονός ή εκδήλωση όπως γάμος, βάφτιση, πανηγύρι ή για κάποιο έθιμο που έχεις ακούσει ή έχεις δει, όπως το σπάσιμο του ροδιού, το Χριστόψωμο, των Θεοφανίων, του Σταυρού κλπ

1. Να προσέξεις ώστε η περιγραφή σου να περιλαμβάνει:

• πότε, πού και πώς γίνεται η σειρά των γεγονότων
  
• ποιοι συμμετέχουν και πώς
  
• ποια τα στάδια της δουλειάς τους και τι συμβαίνει σε κάθε στάδιο
  
• ποιο το τέλος
  
• πώς αισθάνονται τα πρόσωπα για το γεγονός που έλαβαν μέρος
  

2.Στη συνέχεια κάνε την περίληψη της περιγραφής

Πρόσεξε:

Η περίληψη πρέπει να περιλαμβάνει τις κύριες πληροφορίες του κειμένου αλλά να είναι πολύ μικρότερη του κειμένου.



ΧΡΟΝΟΙ ΤΟΥ ΡΗΜΑΤΟΣ ΓΡΑΜΜΑΤΙΚΗ ΣΕΛ. 131-132 Ο.Ε.Δ.Β.
[Πρέπει να είστε εγγεγραμμένοι και συνδεδεμένοι για να δείτε αυτόν το σύνδεσμο.]